Introductie

Binnen een paar jaar laten kinderen een ongelofelijke groei zien in hun emotionele ontwikkeling. Ze leren omgaan met verschillende emotionele situaties tussen hun 5^e en 12^e levensjaar. In het verleden heeft het meeste onderzoek deze emotionele groei gezien als alleenstaand of intrapsychische processen. Weinig studies hebben een transactioneel of interpersoonlijk perspectief ingenomen als het gaat om emotionele ontwikkelingen terwijl alle mensen zijn geboren als sociale wezens die niet kunnen overleven of zich kunnen ontwikkelen zonder significante relaties. Er zijn verschillende theorieën die benadrukken wat het belang is van een interpersoonlijk perspectief op emoties. De meeste van deze theorieën richten zich echter op een of enkele componenten van emoties, namelijk de ontwikkeling van cognitie, subjectieve ervaringen of de uitdrukking van emoties. Het is belangrijk om deze apart te bekijken omdat deze componenten elk een ander en onafhankelijk ontwikkelingspad volgen.

Het huidige onderzoek kijkt naar theoretische formuleringen en empirische bevindingen met betrekking tot de emotionele ontwikkeling in de drie interpersoonlijke relaties die het belangrijkst zijn voor kinderen op de basisschool. Dat zijn hun relatie met hun ouders, hun leeftijdsgenoten en hun vrienden. Het doel van deze review is om de uitdagingen te laten zien die kinderen ondervinden binnen de emotionele ontwikkeling in relatie tot deze personen. Uitdagingen zijn taken die kinderen confronteren in hun emotionele leven in een bepaalde relatie op een bepaald moment van de ontwikkeling. Deze emotionele uitdagingen kunnen zorgen voor problemen en moeilijkheden maar kunnen op de lange termijn zorgen voor ontwikkeling en adaptatie.

Emotionele ontwikkeling: ouders en kind

Eerdere theorieën benadrukken het belang van vaders en moeders op de emotionele ontwikkeling van hun kinderen door de wederkerige investering die gedurende langere tijd plaatsvindt. Deze relatie is asymmetrisch omdat gedurende lange tijd de ouder meer te zeggen heeft in de interactie dan het kind. Twee belangrijke aspecten van de relatie tussen kinderen en hun ouders zijn de steun die ze krijgen en het feit dat ze dingen leren vanuit deze relatie.

Gedurende langere tijd zijn ouders de primaire zorggevers aan kinderen als er sprake is van pijn, angst of stress. Ze helpen kinderen bij hun emotie regulatie als ze hierbij hulp nodig hebben. Tot aan de adolescentie, en soms langer, spelen ouders een grote rol in het psychologische functioneren van hun kinderen op moeilijke momenten. Ouders leren hun kinderen basale lessen over het reguleren van emoties. Hierop van invloed zijn bijvoorbeeld de responsiviteit van ouders en de vorm van hechting van de kinderen aan de ouders. Ouders zijn daarnaast de emotionele coaches van kinderen. Door te praten over gevoelens geven ze hun kinderen toegang tot denkmethoden die voorkomen in hun eigen cultuur en subcultuur. Ze dragen cultureel voorgeschreven en gewaardeerde regels over met betrekking tot de ervaring en het laten zien van emoties. Een beperking van de hulp die ouders kunnen bieden, is dat zij cognitief en emotioneel verder ontwikkeld zijn dan hun kinderen. Bijvoorbeeld als hun kinderen bang zijn voor een spook, zal dit de ouder niet bang maken. Daarnaast zullen zij kinderen soms beperken in hun emoties, bijvoorbeeld als hun emoties op een bepaald moment cultureel ongepast zijn. De mate waarin ouders van invloed zijn op hun kinderen en de emotie regulatie en de wijze waarop, verschilt per ouder en is afhankelijk van individuele verschillen tussen ouders. Individuele ouders verschillen in hun bereidheid en hun capaciteit om empathisch te reageren op hun kinderen als zij tekenen van stress vertonen.

Emotionele ontwikkeling: leeftijdsgenoten

In tegenstelling tot de relatie tussen kinderen en hun ouders, is deze relatie symmetrische omdat beide partners ongeveer evenveel sociale macht hebben. Relaties met leeftijdsgenoten, zoals klasgenoten, zijn vaak onvrijwillig en veel zijn niet hecht wat inhoudt dat ze geen intieme gedachten of activiteiten delen met elkaar. Toch lijken leeftijdsgenoten een belangrijke invloed te hebben op de emotionele ontwikkeling van kinderen. Ten eerste lijken leeftijdsgenoten een betere positie te hebben om het emotionele leven te begrijpen van elkaar dan ouders of kinderen van andere leeftijden door hun zelfde leeftijd. Ten tweede vormen leeftijdsgenoten een groep. Het samenzijn met een groep kan sommige emoties van kinderen versterken, zoals het lachen op school en gezamenlijke activiteiten en of angsten. Als een groep, creëren kinderen en adolescenten een cultuur met eigen normen en waarden.

In groepen leeftijdsgenoten lijkt de norm nu te zijn om de uitdrukking van emoties te verminderen in veel situaties. Empirisch onderzoek toont aan dat kinderen aangeven dat ze angst en pijn enkel aan hun leeftijdsgenoten aangeven als deze in een extreme mate voorkwam of als deze zichtbaar was van de buitenkant, zoals bijvoorbeeld bij een wond of bloeding. Kinderen van de basisschool verwachten meer negatieve reacties als ze angst of verdriet lieten zien bij leeftijdsgenoten dan bij hun ouders. Deze regels blijken niet enkel voor te komen bij angst en verdriet maar ook bij woede. Deze norm blijkt in het bijzonder strikt te zijn bij jongens.

Er zijn twee mogelijke manieren waarop leeftijdsgenoten ervoor kunnen zorgen dat er een cultuur ontstaat en behouden wordt waarin de expressie van emoties wordt gedempt. De ene methode is plagen en pesten, een methode die voorkomt bij kinderen die naar schoolgaan. Het andere mechanisme is indirecter: door middel van roddelen. Leeftijdsgenoten hebben de neiging om kinderen af te wijzen die niet passen bij hun regels over het laten zien van emoties.

Emotionele ontwikkeling: vriendschap

Vaak wordt vriendschap pas in de preadolescentie onderscheiden van relaties met ‘gewone leeftijdsgenoten’, omdat vriendschap dan een nieuw niveau van intimiteit behaalt. Een verschil tussen vrienden en leeftijdsgenoten is dat vrienden elkaar kiezen. Vriendschappen zijn dus vrijwillige relaties die over het algemeen gebaseerd zijn op wederzijdse sympathie. Vrienden die hecht zijn, kunnen elkaar helpen om te kijken welke gevoelens ‘toepasselijk’ zijn en welke niet. Ook leren ze welke verwachtingen er bij een vriendschap horen, zoals bijvoorbeeld ‘er zijn als iemand je nodig heeft’. Daarnaast leren hechte vrienden ook om te gaan met meningsverschillen. Daarnaast leren kinderen in vriendschap om te gaan met gevoelens van competitie. Vriendschappen zijn kwetsbaar omdat we onze vrienden vrijwillig kiezen. Woede, jaloersheid en andere negatieve emoties kunnen ervoor zorgen dat een vriendschap verandert of beëindigd wordt.

Conclusie

Veel van de studies waarin tot nu toe naar gekeken is, zijn uitgevoerd in Westerse geïndustrialiseerde landen. Dit beperkt de generaliseerbaarheid van hun resultaten. Een verdere beperking is dat veel studies gebruik hebben gemaakt van zelfrapportage. Deze zijn dus niet objectief en er kan hierbij sprake zijn van bijvoorbeeld sociale wenselijkheid. De laatste tien jaar is er een grote hoeveelheid studies geweest naar de emotionele ontwikkeling. Het is nu tijd om dieper op deze studies en de onderzochte stof in te gaan. Het is tijd om onderscheid te gaan maken tussen de verschillende componenten van emoties en om in toekomstig onderzoek te kijken naar de ontwikkeling van aandacht en van fysiologische componenten van emoties.