Schijf c.s./Laclé (HR 18-04-2014, NJ 2015, 215)

Casus

De verweerder heeft in 2010 letsel opgelopen bij een arbeidsongeval. Hij was voor de verzoekster werkzaam als sloper op een bouwlocatie in Amsterdam. Hij is toen door de randbeveiliging gezakt en in het trapgat gevallen. De verweerder heeft de verzoekster aansprakelijk gesteld voor zijn schade als gevolg van het arbeidsongeval. HDI-Gerling, de aansprakelijkheidsverzekeraar van de verzoekster, heeft geen aansprakelijkheid erkend.

De verweerder heeft in een deelgeschil aan de kantonrechter de vraag voorgelegd of de werkgever aansprakelijk is. De kantonrechter heeft dit bevestigd. De verzoekster en haar verzekeraar hebben (in weerwil van de uitsluiting van rechtsmiddelen tegen de deelgeschilbeschikking) tegen de beschikking van de kantonrechter hoger beroep ingesteld. Daartoe hebben zij verwezen naar de “doorbrekingsgronden” die in de rechtspraak van de Hoge Raad ontwikkeld zijn voor gevallen waarin de wet rechtsmiddelen uitsluit. Aangevoerd is dat de kantonrechter buiten het toepassingsgebied van de deelgeschilprocedure zou zijn getreden en bij zijn oordeel het beginsel van hoor en wederhoor zou hebben geschonden.

Hof

Het hof oordeelde dat de verzoekster in het hoger beroep niet-ontvankelijk is. I.c. zou geen grond bestaan om de doorbrekingsjurisprudentie van toepassing te achten op het rechtsmiddelenverbod van art. 1019bb Rv, aangezien deze bepaling de bevoegdheid tot hoger beroep niet (volledig) uitsluit maar alleen het moment regelt waarop deze bevoegdheid kan worden uitgeoefend.

In cassatie moet ervan worden uitgegaan dat tussen partijen een eindvonnis is gewezen in een bodemprocedure over de aansprakelijkheidsvraag waarop het deelgeschil betrekking heeft. Wegens het gesloten stelsel van rechtsmiddelen kan de uitkomst van dit deelgeschil niet tot aantasting van dat eindvonnis leiden. Dit wil echter niet zeggen dat de verzoekster geen belang meer heeft bij het cassatieberoep, aangezien zij in de deelgeschilprocedure in eerste aanleg en in hoger beroep in de kosten is veroordeeld.

Hoge Raad

Kan het rechtsmiddelenverbod van art. 1019bb Rv worden doorbroken? De Hoge Raad stelt: “De beschikking op een deelgeschil als bedoeld in art. 1019w Rv kan bindende eindbeslissingen behelzen op geschilpunten die de materiële rechtsverhouding tussen partijen betreffen. In dat geval staat in zoverre een rechtsmiddel open (art. 1019cc lid 3 Rv), en daarin zou aanleiding kunnen worden gevonden om doorbreking niet toe te staan. De beschikking kan echter ook beslissingen van andere aard omvatten, en niet steeds behoeft op voorhand duidelijk te zijn wat de precieze reikwijdte van zodanige beslissingen is. Ook in de parlementaire geschiedenis wordt onderkend dat grensgevallen denkbaar zijn tussen beslissingen die ingrijpen in de materiële rechtsverhouding van partijen en beslissingen over meer processuele aspecten. Of een bepaald wettelijk rechtsmiddelenverbod kan worden doorbroken, vraagt uit een oogpunt van rechtszekerheid om een ondubbelzinnig antwoord. Gezien de fundamentele strekking van de hiervoor in 5.2 bedoelde rechtspraak, zal dat antwoord de rechtsbescherming moeten waarborgen die in die rechtspraak wordt verleend.”

Het argument van rechtsbescherming (als ratio achter de doorbrekingsjurisprudentie) is dus voor de Hoge Raad doorslaggevend, ook al zal die rechtsbescherming in vaak al (kunnen) worden gerealiseerd via de bodemprocedure.

Kern

De uitsluiting van rechtsmiddelen tegen de beslissing op een deelgeschil (art. 1019bb Rv) kan worden doorbroken op grond van de in de rechtspraak ontwikkelde “doorbrekingsgronden”. Hieraan doet niet af dat op grond van art. 1019cc lid 3 Rv in een bodemprocedure opgekomen kan worden tegen de beslissingen van de deelgeschilrechter over de materiële rechtsverhouding van partijen. Als met een beroep op een doorbrekingsgrond een rechtsmiddel wordt ingesteld tegen een beschikking in een deelgeschil, zijn ook in dat geding de bepalingen inzake de deelgeschilprocedure (waaronder de bijzondere proceskostenregeling van art. 1019aa Rv) van toepassing.