JoHo

1. Een kennismaking met het internationaal recht

Geschiedenis

Het internationaal recht regelt het recht tussen staten onderling en is onlosmakelijk verbonden met geschiedenis. In de oudheid legden volkeren afspraken vast, zoals het respect tonen jegens elkaar en het erkennen van elkaars grondgebied. In de zesde eeuw voor Christus legden de klassieke Grieken de basis voor de theorie van natuurrecht. Deze theorie beschrijft dat logische en rationele regels als basis van de natuur gezien kunnen worden. Deze theorie zou universeel van toepassing zijn. In de middeleeuwen stond vooral de kerk centraal. De kerk ontwikkelde rechtsregels voor de kerkelijke rechtsorde en voor gelovigen. Deze hadden van invloed op de maatschappij, waardoor er ook regelgeving voor handelaren ontstond om internationale overeenkomsten te reguleren.

Tijdens de renaissance kwam rede en verstand centraal te staan. De Griekse ideeën kwamen weer in opkomst. Een bekende Nederlandse rechtsgeleerde, Hugo de Groot, stelde dat het natuurrecht onafhankelijk van God zou bestaan. Volgens hem moesten rechtsbeginselen, zoals die van het internationaal recht, moeten worden ontleend uit universele waarden. Na de renaissance werden vrijheid, gelijkheid en broederschap als belangrijke waarden gezien. De drang van staten om onafhankelijk en zelfstandig te worden werd steeds groter.

Het was de industriële revolutie die ervoor zorgden dat de handel tussen staten toenam. Men zag er toen de noodzaak ervan in om handel en internationale contracten te verbinden aan regelgeving. In de twintigste eeuw kwamen toen de twee wereldoorlogen. Het verdrag van Versailles (1919) werd na de Eerste Wereldoorlog ondertekend, waaruit de Volkenbond ontstond. Dit was een internationale organisatie, waarmee de samenwerkende staten probeerden om een eind te maken aan oorlogen. Na de Tweede Wereld Oorlog kwam de opvolger van de Volkenbond, Verenigde Naties (VN). Het VN Handvest dat als oprichtingsverdrag diende, werd opgenomen dat staten buiten zelfverdediging alleen geweld mochten gebruiken op basis van een machtiging van de Veiligheidsraad van de VN.

Internationaal Publiekrecht

De overheid creëert binnen het nationale recht overheidswetten en regelgeving voor burgers. Bij het internationale recht is het anders. Internationaal stellen staten regelgeving op die zij belangrijk vinden om daadwerkelijk na te komen. Hiermee wordt ook het Internationaal publiekrecht mee aangeduid, omdat het tussen staten onderling is. Er is sprake van internationaal privaatrecht als het om geschillen gaat die natuurlijke personen of rechtspersonen betreffen. Het internationale recht kent geen centraal systeem van een handhavende, wetgevende en uitvoerende macht. De staten leven de regels na die zij onderling hebben afgesproken, omdat zij die belangrijk en waardevol vinden. De handhaving ligt dus bij de staten zelf. Staten hebben de mogelijkheid om internationale organisaties op te richten, maar deze staten moeten wel deze organisaties die bevoegdheden toekennen.

De internationale rechtsorde

In de internationale rechtsorde zijn de staten de grootse spelers. Het zijn staten die afspraken kunnen maken met andere staten en deze vastleggen in verdragen. Uit zo’n verdrag vloeien rechten en plichten voort. Staten kunnen verdragen sluiten, omdat zij gelijk aan elkaar zijn en zelfstandig bevoegd zijn om rechtsbetrekkingen met elkaar aan te gaan. Met andere woorden, staten zijn soeverein. Wanneer een staat zelfstandig bevoegd is om zelf beslissingen te nemen, toont het hiermee zijn soevereiniteit. Een staat kan zijn soevereiniteit ook kenbaar maken door middel van haar rechtsmacht. Deze is dan instaat om regels op te stellen of te handhaven ten aanzien van zijn burgers.

Staten zijn in het internationale recht afhankelijk of interdependent van elkaar. Zij hebben elkaar steeds nodig om wederzijdse afspraken te maken over bijvoorbeeld terrorisme of milieu. Een belangrijk uitgangspunt binnen de internationale rechtsorde is dat staten proberen vreedzaam naast elkaar leven. Dit wordt ook wel vreedzame co-existentie genoemd (art. 2 lid 3 VN-Handvest).

Internationaal recht binnen de nationale rechtsorde

De doorwerking van het internationale recht in de nationale rechtsorde kan door middel van de volgende systemen:

1. Monisme
2. Dualisme

1. Monisme

Het internationale recht maakt automatisch deel uit van het nationale recht na de ondertekening van het verdrag. Volgens de staat vormen het nationale recht en het internationale recht één rechtsorde. De staat beschouwt de internationale normen als regels die rechtstreeks verbindend zijn voor haar burgers.

2. Dualisme

De staat beschouwt het nationale recht en internationale recht als twee gescheiden rechtssferen. Daarnaast ziet de staat de internationaalrechtelijke normen als gericht tot de staat. De normen moeten eerst worden omgezet in nationaal recht om te gelden voor haar burgers. Weliswaar is de staat voor het gebonden aan het internationale recht, maar zonder omzetting naar het nationale recht hebben internationale bepalingen op nationaal niveau geen betekenis.

Verhoudingen in Nederland:

Nederland kent een gematigd monistisch stelsel. Bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties, die naar haar inhoud een ieder kunnen verbinden, hebben verbindende kracht nadat zij zijn bekendgemaakt (art. 93 Gw). Mochten deze botsten met de Nederlandse regelgeving, dan hebben de internationale regels voorrang (art. 94 Gw). Dit geldt ook voor regels uit het internationaalrechtelijk gewoonterecht (Nyugat- arrest). Verdragen worden bekend gemaakt in het Tracatenblad. Als art. 93 Gw van toepassing is, dan heeft de internationale bepaling een rechtstreekse werking en kan een burger zich hierop beroepen.

Volgens art. 120 Gw bestaat er wel een toetsingsverbod voor de rechter. Het is niet mogelijk om een ieder verbindende bepalingen van verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties te toetsen aan Grondwet.

Het parlement heeft ook te maken met internationaal recht. De gebondenheid en opzegging van verdragen vereist een voorafgaande goedkeuring van de Staten-Generaal, tenzij in bepaalde gevalleen anders is bepaalt (art. 91 Gw). Het parlement moet ook toestemming geven voor een oorlogsverklaring (art. 96 Gw)