JoHo

1. Motortheorie versus actietheorie

Aan de basis van elk wetenschappelijk gebied ligt een filosofisch gedachtengoed. Hoewel we ons hier in de wetenschappelijke praktijk niet direct bewust mee bezig houden, zijn deze filosofische fundamenten van grote invloed op theorievorming. Wetenschappers die verschillende denkwijzen aanhangen zullen tenslotte tot verschillende vragen en conclusies en dus tot verschillende theorieën komen. Ook de oorsprong van de bewegingswetenschappen is terug te leiden tot een aantal filosofische grondvesten, waaronder de motortheorie en de actietheorie. Deze twee theorieën staan tegenover elkaar in het debat over hoe gecontroleerde bewegingen tot stand komen. In de motortheorie speelt het brein de grote hoofdrol. Volgens deze zienswijze zijn het de hersenen die het lichaam aansturen, het lichaam zelf doet vrijwel niets (afgezien van reflexen). Verschillende modellen zoals het hamburgermodel (Gallese) en het sense-model-plan-action model stellen dat we gedrag alleen kunnen begrijpen als we de sturende motor, de hersenen, onderzoeken. Zelfs na verschillende geslaagde experimenten die deze zienswijze tegenspraken, denk bijvoorbeeld aan de onthoofde kikkers van Pflüger die zelfs zonder kop (dus zonder hersenen) met hun poten zuur van hun rug verwijderd kregen, bleef de motortheorie de meest dominante theorie. Ook vandaag de dag is de notie dat de hersenen het lichaam aansturen en daardoor beweging ontstaat nog sterk aanwezig.

De actietheorie kwam in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw in opmars toen de psycholoog Gibson met de gedachtegang kwam dat beweging voortkomt uit het waarnemen van de omgeving. Hij ging ervan uit dat niet de hersenen beweging aansturen maar dat gecontroleerde beweging het resultaat is van de relatie tussen optic flow (optisch stroomveld) en voortbeweging. Deze gedachte is later door andere wetenschappers en filosofen verder gevormd tot de actietheorie die stelt dat gecoördineerde bewegingen het resultaat zijn van de wisselwerking tussen de omgeving, het spier-skeletsysteem en het zenuwstelsel. Gedrag kunnen we alleen begrijpen als we die wisselwerking tussen de verschillende systemen onderzoeken.