JoHo

Hoofdstuk 1. Gesproken taal en leesontwikkeling

• Gesproken taal is niet hetzelfde als spraak. Spraak is het vermogen om je mondeling uit te drukken, door het gebruik van taal. Gesproken taal bestaat uit alle componenten van gesproken woorden die ons helpen anderen te begrijpen (onze receptieve vaardigheden) en bij het delen van onze gedachten (onze expressieve vaardigheden).

• Taal functioneert op drie niveaus. Het translexicale niveau richt zich op het begrijpen van zinnen. Het lexicale niveau is gericht op het begrijpen van individuele woorden. Het sublexicale niveau zorgt er voor dat we delen van woorden begrijpen.

• Receptieve taalvaardigheden: het vermogen om te begrijpen wat andere mensen tegen je zeggen. Expressieve taalvaardigheden: het vermogen om eigen gedachten en gevoelens te delen door middel van taal.

• Taal bestaat uit vijf componenten: semantiek (de betekenis van woorden), syntax (de zinstructuur), pragmatiek (de sociale taal), fonologie (het geluid van de woorden) en morfologie (de leer van de woordvorming; richt zich op de opbouw van het woord).

• Semantische ontwikkeling is het vermogen om de betekenis van woorden te begrijpen, en connecties te maken tussen woorden (hiertoe behoort ook het begrijpen van synoniemen en antoniemen). Naarmate kinderen ouder worden, ontwikkelen zij hun semantische vaardigheden en creëren ze ‘semantische webben’. Deze bestaat uit verbanden tussen woorden die verwijzen naar hetzelfde object of concept, of bepaalde kenmerken van een object of concept.

• Hoe leren kinderen nieuwe woorden? Kinderen denken dat elk object een naam heeft. Ze zullen geen onbekende woorden associëren met bekende objecten. Via dit proces van eliminatie (fast mapping), kunnen kinderen bepalen waarnaar een onbekend woord refereert. Kinderen nemen dan aan dat dit woord refereert naar het gehele object of het belangrijkste aspect er van. Ze beginnen ook met het categoriseren van objecten in taxonomieën (een uitgebreid semantisch web). Ze worden dan georganiseerd in typen en sub-typen. Al deze vaardigheden (het kunnen fast mappen, het identificeren van het object of een deel van het object, het kunnen categoriseren van objecten) zorgen er voor dat kinderen kunnen bedenken wat het nieuwe woord betekent.

• Syntax (ook wel zinsleer) gaat over het vermogen om de structuur van een zin te begrijpen (de tijd, het onderwerp, het voorwerp, etc.). Slechts een kleine verandering in de zinsopbouw kan de zin volledig veranderen. Het is belangrijk dat kinderen de regels begrijpen.

• De eerste fase van de syntactische ontwikkeling betreft de telegrafische spraak. Dit is rond het tweede levensjaar, wanneer kinderen vaak twee woorden gebruiken om te communiceren (VB: “papa, hier”). Nadat ze dit kunnen, beginnen ze ook andere kleine woorden te gebruiken en grammaticale morfemen. Daarna leren ze echte zinnen vormen en gaan ze tijd begrijpen.

• Pragmatische ontwikkeling gaat over het vermogen om taal te gebruiken voor sociale communicatie (zoals dingen vragen, afwijzen, gebruik van metaforen).

• De semantische, syntactische en pragmatische ontwikkeling kan op diverse wijzen worden gestimuleerd. Ten eerste kan men samen met het kind lezen, en vervolgens dieper op het verhaal in gaan of er op uitbreiden (denk aan de acroniemen PEER & CROWD). Ten tweede kan men speciale gethematiseerde boeken uitkiezen en de semantische kennis van de kinderen uitbreiden. Ten derde kunnen verzorgers ook gedurende de dag labelen en uitweiden.