Inleiding

Theory of mind (ToM) is het vermogen om mentale staten (bv. intenties, overtuigingen, wensen) toe te schrijven aan zichzelf en andere mensen. Hierdoor kan gedrag begrepen en voorspeld worden. Volgens de emotion recognition (ER) hypothese hebben autisten een gebrek aan het (normaal gesproken) aangeboren vermogen om emotionele uitdrukkingen waar te nemen en te begrijpen. Dit leidt tot een falen in het ontwikkelen van inter-persoonlijke connecties en heeft consequenties voor de verdere ontwikkeling van de mentale functies die nodig zijn voor inter-persoonlijk gevoel.

Doelstelling

Door steekproeven te gebruiken van zowel autistische als PDD-NOS kinderen, kan onderzocht worden of het continuüm model ook van toepassing is op de deficieten in de verwerking van sociale en affectieve stimuli.

De gestelde vragen zijn:

• Kunnen hoog-functionerende autistische kinderen en PDD-NOS kinderen onderscheiden worden in sociale cognitieve prestatie? Zo ja, worden verschillen het best beschreven in termen van ernst i.p.v. in termen van soort deficiet?

• Zijn sociaal-cognitieve deficieten beperkt tot kinderen met een PDD, of zijn ze kenmerkend voor alle kinderen met een psychiatrische stoornis?

In het onderzoek worden vier groepen met elkaar vergeleken: autistische kinderen, PDD-NOS kinderen, kinderen met een andere psychiatrische stoornis en normale kinderen.

Discussie

De resultaten van het onderzoek:

• Zowel autistische als PDD-NOS kinderen kunnen niet onderscheiden worden van kinderen met ADHD. Kinderen met CD en dysthymie presteerden daarentegen ongeveer even goed als normale kinderen.

• Variantie in second-order ToM prestatie droeg het meest bij aan de verschillen tussen de groepen.

Methodologie

De eerste kwestie is of de autistische groep een representatieve steekproef is van bekwame autistische kinderen en of de resultaten gegeneraliseerd kunnen worden.

De tweede kwestie heeft betrekking op de matching procedure.

Contrasten tussen diagnostische groepen

De verschillen in sociaal-cognitieve prestatie tussen autistische en PDD-NOS kinderen waren klein en niet significant. Zoals voorspeld op basis van de continuüm theorie, was de prestatie van autistische kinderen op elk domein iets slechter dan die van PDD-NOS kinderen. Verschillen binnen de PDD categorie kunnen het best beschreven worden in termen van de mate van sociaal deficiet en niet in termen van het soort sociaal-cognitief deficiet.

De resultaten lijken verder aan te tonen dat kinderen met ADHD net zo slecht presteren op sociaal-cognitieve taken als hoog-functionerende kinderen met autisme en PDD-NOS, vooral m.b.t. second-order vaardigheden (het vermogen om overtuigingen over overtuigingen te voorspellen).

De resultaten suggereren dat er eerder sprake is van gebreken in het verwerken van sociale en emotionele informatie bij kinderen met ADHD dan bij kinderen met CD of dysthymie. Dit is in overeenstemming met de bevinding dat kinderen met ADHD slechte executieve functies hebben en dat gebreken in mentaliserende vermogens geassocieerd kunnen worden met slechte executieve functies.

Overwegingen en kanttekeningen

Een aantal dingen die in aanmerking genomen moeten worden:

1. De correlaties tussen de ernst van autisme en de sociaal-cognitieve scores waren matig. Dit kan erop wijzen dat andere factoren, naast de diagnose of ernst van autisme, een belangrijk effect hebben op het niveau van sociaal-cognitieve prestatie.

2. Sociaal-cognitieve taken zijn slechts een peiling van de onderliggende competentie. Autistische en PDD-NOS kinderen zouden in vergelijking met niet-PDD kinderen een overeenkomstige prestatie kunnen vertonen, maar zouden dit kunnen doen d.m.v. andere taakstrategieën (bv. door middel van algemene richtlijnen van intellectueel redeneren).

3. Taakprestatie zou beïnvloed kunnen zijn door verschillende factoren die gerelateerd zijn aan de taak, situatie en respons. Mogelijk verstorende factoren: afleiding, verstoringen in de oriëntatie op en verwerking van informatie.

4. Verwijzingsbias kan de interpretatie van de sociaal-cognitieve gebreken van de kinderen met ADHD compliceren.

5. Sociaal-cognitieve deficieten bij kinderen met en zonder PDD kunnen verschillende oorzaken hebben. Zowel de affectieve als cognitieve theorie van autisme benadrukken dat deficieten in sociaal en emotioneel begrip veroorzaakt worden door genetische factoren of nadelige prenatale invloeden die interfereren met normale breinontwikkeling. M.b.t. de sociaal-cognitieve problemen van kinderen met emotionele of gedragsproblemen wordt daarentegen de invloed van omgevingsfactoren benadrukt.

Effect op het sociaal cognitieve domein

De prestatie op ER taken leek afhankelijk te zijn van de complexiteit van de emotie en van de presentatie van contextuele cues.

Zowel kinderen met autisme als PDD-NOS presteerden minder goed dan normale kinderen op alle ER taken.

Conclusies

De resultaten laten zien dat hoog-functionerende autistische en PDD-NOS kinderen nauwelijks verschillen van psychiatrische controlekinderen (vooral kinderen met ADHD) wat betreft sociaal begrip in de onderzoekssituatie. In het dagelijks leven vertonen zijn echter een groter gebrek aan emotioneel bewustzijn of adequate mentaliserende vaardigheden. Een sleutelprobleem zou hun onvermogen kunnen zijn om sociaal-emotionele kennis toe te passen. Deze suggestie valt onder de motivationele hypotheses van autisme en heeft veel kritiek gekregen.

De huidige resultaten spreken de claims van voorstanders tegen van zowel de ToM als de ER hypothese van autisme. Er is vervolgonderzoek nodig voor de vraag of deficieten in mentaliserende en ER vermogens wel of niet exclusief zijn voor stoornissen op het autistische spectrum.