1. Strafrecht is sanctierecht
In het strafrecht gaat het om het bestraffen van wederrechtelijk gedrag en het handhaven van normen in geval van overtreding. Een belangrijk verschil met andere rechtsgebieden is dat het in het strafrecht gaat om het opleggen van een sanctie, ofwel een straf. Deze sancties hebben een non-reparatoir karakter. Dit betekent dat het niet zozeer gericht is op het herstel van onrecht, maar vooral bedoeld is om de dader leed toe te voegen. Daarom is alleen de rechter bevoegd om deze sanctie op te leggen. Op deze hoofdregel bestaan echter uitzonderingen, zoals boetes voor verkeersovertredingen en de OM-strafbeschikking.
2. Verhouding tussen formeel en materieel strafrecht
Het strafrecht is onderverdeeld in drie deelgebieden: het materiële strafrecht, het formele strafrecht en het penitentiaire strafrecht. In het materiële strafrecht is geregeld welke gedragingen onder welke omstandigheden strafbaar zijn. Deze bepalingen zijn grotendeels te vinden in het Wetboek van Strafrecht (Sr).
In het formele strafrecht is geregeld hoe een sanctie opgelegd kan worden naar aanleiding van een strafbaar feit. Het formele strafrecht noemt men daarom ook wel strafprocesrecht en is grotendeels te vinden in het Wetboek van Strafvordering (Sv).
Het penitentiaire recht beslist over de oplegging en uitvoering van sancties. De oplegging wordt veelal onder het materiële strafrecht en de tenuitvoerlegging onder het formele strafrecht geschaard.
Ondanks het onderscheid in een materieel en formeel strafrecht zijn deze sterk aan elkaar verbonden. Het formele strafprocesrecht werkt als een schakel tussen een strafbaar feit en op te leggen sanctie.
3. Doelen van het strafprocesrecht
Het doel van strafprocesrecht is om te onderzoeken of er een strafbaar feit heeft plaatsgevonden en of hier een strafrechtelijke reactie op dient te volgen. Om hieraan uitvoering te geven zijn er verschillende bevoegdheden toegekend aan ambtenaren en in mindere mate ook aan burgers.
De toedeling en begrenzing van bevoegdheden levert een bepaalde spanning op. Enerzijds kan een ruime toedeling van bevoegdheden leiden tot een beperking van de vrijheid van burgers, terwijl anderzijds een beperkte toedeling van bevoegdheden het doen van onderzoek kan bemoeilijken. In de Memorie van Toelichting is aangegeven dat een ruime toedeling van bevoegdheden onder controle van een rechter en bijstand van verdachten door een raadsman de voorkeur verdient. Het strafprocesrecht wettigt dus vaak ingrijpend optreden van de overheid jegens de burger waardoor grondrechten van burgers onder druk komen te staan. Aan de andere kant wordt dit optreden door het strafproces(recht) begrensd en wordt er een halt toegeroepen aan het onbeperkt uitoefenen van verstrekkende bevoegdheden tegen verdachten.
Het strafprocesrechtrecht is gematigd accusatoir. Hoewel de verdachte in de eerste fase van het onderzoek vooral onderzoeksobject is (het inquisitoire element), wordt de verdachte tijdens de terechtzitting als een gelijkwaardige procespartij beschouwd (het accusatoire element). De rechter is de onpartijdige derde en heeft een actieve rol in de waarheidsvinding.
Het hoofddoel van het strafprocesrecht is het regelen van de schakel tussen het strafbare feit en de door de rechter op te leggen strafrechtelijke sanctie. Daarnaast kent het strafprocesrecht de volgende nevendoelen:
Speciale preventie: het uitoefenen van dwangmiddelen kan een nuttig effect hebben op de verdachte zelf, zodat deze niet nog eens een zelfde strafbaar feit zal plegen.
Generale preventie: burgers zien welke dwangmiddelen een verdachte heeft te dulden en kunnen zo worden aangezet tot normconform gedrag.
Het voorkomen van eigenrichting: burgers zien dat de overheid normovertreders daadwerkelijk bestraft.
Het scheppen van orde: de overheid treedt op tegen strafbaar gedrag en geeft burgers het gevoel dat er wordt opgetreden tegen onveiligheid.
Genoegdoening van het slachtoffer: tevens bestaat de mogelijkheid voor het slachtoffer om een schadevergoeding te vorderen.
Hierbij is van belang dat de nevendoelen geen doel op zich van het strafprocesrecht kunnen zijn. De nevendoelen zijn dus altijd ondergeschikt aan het hoofddoel. Dit betekent dat het toepassen van strafprocessuele bevoegdheden slechts is toegestaan als daarmee in ieder geval het hoofddoel wordt nageleefd.
4. Consensuele procedures tegenover klassieke afdoeningswijzen
Op basis van het WvSv lijkt het alsof strafzaken altijd door een rechter worden afgedaan en misdrijven door een meervoudige kamer worden berecht. Dit is echter niet een juiste afspiegeling van hoe de afdoening van strafzaken er in de praktijk uitziet. Veel zaken worden door een enkelvoudige kamer berecht en tevens wordt er veelal gebruik gemaakt van buitengerechtelijke afdoening van strafzaken, zoals bijvoorbeeld een politietransactie.
Stampvragen
Wat is het verschil tussen het strafrecht en andere rechtsgebieden?
Leg de drie verschillende deelgebieden van het strafrecht uit.
Leg de volgende stelling uit: ‘De toedeling en begrenzing van bevoegdheden levert een bepaalde spanning op.’
Leg uit waarom het strafprocesrecht gematigd accusatoir is.
Leg de verschillende nevendoelen van het strafprocesrecht uit.
Voor toegang tot deze pagina kan je inloggen
Aansluiten en inloggen
Sluit je aan en word JoHo donateur (vanaf 5 euro per jaar)
Aansluiten en online toegang tot alle webpagina's
Sluit je aan word JoHo abonnee
Als donateur een JoHo abonnement toevoegen
Upgraden met JoHo abonnement (+ 10 euro per jaar)
Inloggen
Inloggen als donateur of abonnee
Hoe werkt het
Om online toegang te krijgen kun je JoHo donateur worden en een abonnement afsluiten
Vervolgens ontvang je de link naar je online account en heb je online toegang
Lees hieronder meer over JoHo donateur en abonnee worden
Ben je al JoHo donateur? maar heb je geen toegang? Check hier
Korte advieswijzer voor de mogelijkheden om je aan te sluiten bij JoHo
JoHo donateur
- €5,- voor wie JoHo WorldSupporter en Smokey Tours wil steunen - voor wie korting op zijn JoHo abonnement wil - voor wie van de basiskortingen in de JoHo support centers gebruik wil maken of wie op zoek is naar de organisatie achter een vacature - voor wie toegang wil tot de op JoHo WorldSupporter gedeelde samenvattingen en studiehulp
JoHo abonnees
- €20,- Voor wie online volledig gebruik wil maken van alle JoHo's en boeksamenvattingen voor alle fases van een studie, met toegang tot alle online HBO & WO boeksamenvattingen en andere studiehulp - Voor wie gebruik wil maken van de vacatureservice en bijbehorende keuzehulp & advieswijzers - Voor wie gebruik wil maken van keuzehulp en advies bij werk in het buitenland, lange reizen, vrijwilligerswerk, stages en studie in het buitenland - Voor wie gebruik wil maken van de emigratie- en expatservice
JoHo donateur met doorlopende reisverzekering
-
Sluit je via JoHo een jaarlijks doorlopende verzekering af dan kan je gedurende de looptijd van je verzekering gebruik maken van de voordelen van het JoHo abonnement: hoge kortingen + volledig online toegang + alle extra services. Lees meer
Abonnementen-advieswijzers voor JoHo services:
Abonnementen-advieswijzers voor JoHo services
- Check hier de advieswijzers voor samenvattingen en stages - vacatures en sollicitaties - reizen en backpacken - vrijwilligerswerk en duurzaamheid - emigratie en lang verblijf in het buitenland - samenwerken met JoHo
Steun JoHo en steun jezelf
Sluit je ook aan bij JoHo!
Steun JoHo door donateur te worden
en steun jezelf door ook een abonnement af te sluiten
- Keuzewijzer voor samenvattingen van Het Nederlands strafprocesrecht - Corstens & Borgers - 9e druk
- Wat is het doel en de plaats van strafprocesrecht? - Chapter 1 (8)
- Wat zijn de bronnen van strafprocesrecht? - Chapter 2 (8)
- Welke beginselen en uitgangspunten heeft het strafprocesrecht? - Chapter 3 (8)
- Welke hoofdpersonen en organen zijn er in het strafprocesrecht? - Chapter 4 (8)
- Wat is competentieverdeling ? - Chapter 5 (8)
- Hoe werkt vervolgbaarheid? - Chapter 6 (8)
- Wat is de plaats en rol van beleid? - Chapter 7 (8)
- Hoe ziet onderzoek in strafzaken er uit? - Chapter 8 (8)
- Wat is de raadkamerprocedure? - Chapter 9 (8)
- Hoe ziet opsporingsonderzoek er uit? - Chapter 10 (8)
- Hoe vindt gerechtelijk vooronderzoek plaats? - Chapter 11 (8)
- Welke dwangmiddelen zijn er? - Chapter 12 (8)
- Wie neemt besluiten met betrekking tot vervolging en voortzetting daarvan? - Chapter 13 (8)
- Hoe ziet de dagvaarding er uit? - Chapter 14 (8)
- Uit welke onderdelen bestaat onderzoek ter terechtzitting? - Chapter 15 (8)
- Hoe komt de rechter tot beraadslaging en einduitspraak? - Chapter 16 (8)
- Welke rechtsmiddelen zijn er? - Chapter 17 (8)
- Zijn er nog overige afwijkende procedures? - Chapter 18 (8)
- Het Nederlands strafprocesrecht van Corstens en Borgers - BulletPoints (8)
- Geprinte samenvatting van Het Nederlands strafprocesrecht - Corstens & Borgers - 9e druk
- Het Nederlands strafprocesrecht van Corstens en Borgers - Boek & JoHo's
- Keuzewijzer voor samenvattingen van Het Nederlands strafprocesrecht - Corstens & Borgers - 9e druk
- Wat is het doel en de plaats van strafprocesrecht? - Chapter 1 (8)
- Wat zijn de bronnen van strafprocesrecht? - Chapter 2 (8)
- Welke beginselen en uitgangspunten heeft het strafprocesrecht? - Chapter 3 (8)
- Welke hoofdpersonen en organen zijn er in het strafprocesrecht? - Chapter 4 (8)
- Wat is competentieverdeling ? - Chapter 5 (8)
- Hoe werkt vervolgbaarheid? - Chapter 6 (8)
- Wat is de plaats en rol van beleid? - Chapter 7 (8)
- Hoe ziet onderzoek in strafzaken er uit? - Chapter 8 (8)
- Wat is de raadkamerprocedure? - Chapter 9 (8)
- Hoe ziet opsporingsonderzoek er uit? - Chapter 10 (8)
- Hoe vindt gerechtelijk vooronderzoek plaats? - Chapter 11 (8)
- Welke dwangmiddelen zijn er? - Chapter 12 (8)
- Wie neemt besluiten met betrekking tot vervolging en voortzetting daarvan? - Chapter 13 (8)
- Hoe ziet de dagvaarding er uit? - Chapter 14 (8)
- Uit welke onderdelen bestaat onderzoek ter terechtzitting? - Chapter 15 (8)
- Hoe komt de rechter tot beraadslaging en einduitspraak? - Chapter 16 (8)
- Welke rechtsmiddelen zijn er? - Chapter 17 (8)
- Zijn er nog overige afwijkende procedures? - Chapter 18 (8)
- Het Nederlands strafprocesrecht van Corstens en Borgers - BulletPoints (8)
- Geprinte samenvatting van Het Nederlands strafprocesrecht - Corstens & Borgers - 9e druk
- Het Nederlands strafprocesrecht van Corstens en Borgers - Boek & JoHo's
Crossroads
- Crossroads lead you through the JoHo web of knowledge, inspiration & association
- Use the crossroads to follow a connected direction
JoHo & Partnernieuws