4.1 Inleiding

Casus: A heeft een liedje opgenomen en dit op internet gezet. B hoort het liedje, zingt het zelf en brengt de opname ervan uit op CD. H speelt de CD af tijdens een radioprogramma. N heeft de radio aan staan in zijn café en zijn klanten horen het liedje. Het is duidelijk dat in deze casus dingen gebeuren waarmee A niet blij is. Zij wil namelijk een vergoeding voor het gebruik van haar liedje. Eveneens wil ze erkenning van het feit dat het om haar liedje gaat. Hiervoor bestaat het auteursrecht, dat is geregeld in de Auteurswet.

4.2 Nederlands en Europees auteursrecht

Het auteursrecht is onder te verdelen in exploitatierecht en persoonlijkheidsrecht. Het exploitatierecht geeft de auteur de mogelijkheid exploitatie van zijn werk te verbieden, of slechts tegen betaling, toe te staan. Dit is een overdraagbaar vermogensrecht. Auteurs dragen hun exploitatierecht soms over aan een producent. Zij ontvangen dan daarvoor een lump sum (bedrag ineens) of een royalty (percentage van inkomsten). Componisten en songwriters dragen hun rechten meestal over aan Buma/Stemra. Het persoonlijkheidsrecht omvat onder andere het recht van de auteur op erkenning van makerschap door naamsvermelding en het recht om zich te verzetten tegen verminking van zijn werk. Dit recht is echter geen vermogensrecht en het is ook niet overdraagbaar.

Het auteursrecht ligt vast in de Auteurswet (Aw). Het auteursrecht is echter grotendeels geharmoniseerd door Europese richtlijnen. Het auteursrecht betekent officieel: het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens bij de wet gestelde beperkingen. De aanduiding ‘uitsluitend’ verwijst naar het feit dat het auteursrecht een absoluut en exclusief vermogensrecht is dat tegenover iedereen geldt. De ratio van het auteursrecht is dat het redelijk en wenselijk is dat het maken van kunst en informatieproducten wordt beschermd, beloond en aangemoedigd.

4.3 Maker en werk

Aan de maker komt in principe het auteursrecht toe. De maker en dus eerste rechthebbende is in beginsel de creatieve bedenker van het werk. Op deze regel bestaan een paar uitzonderingen. Eén daarvan is het werkgeversauteursrecht (artikel 7 Aw). Dit is een voorbeeld van fictief makerschap.

Het werk is de creatieve prestatie van de maker. In de Auteurswet spreekt men dan van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst. Iedere creatieve prestatie kan auteursrechtelijk beschermd zijn. Een geur kan ook een auteursrechtelijk beschermd werk zijn (arrest Lancome/Kecofa). Wat het vereiste van een eigen en oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel inhoudt, blijkt uit het Endstra-arrest van de Hoge Raad. Eigen oorspronkelijk karakter betekent: niet ontleend. Persoonlijk stempel betekent dat er sprake moet zijn van een zekere mate van menselijke creativiteit. Hierbij moet wel worden bedacht dat het auteursrecht rust op de intellectuele schepping als zodanig, niet op de exemplaren waarin die schepping is vastgelegd.

4.4 Inbreuk op auteursrecht

Het auteursrecht omvat het recht van de auteursrechthebbende zich te verzetten tegen het openbaar maken en het verveelvoudigen van het werk. Openbaar maken heeft betrekking op iedere mededeling aan het publiek van het werk, en op de verspreiding van exemplaren waarin het werk is vastgelegd (artikel 12 Aw). Hieronder valt bijvoorbeeld het laten horen of vertonen op een openbare plaats en het beschikbaar stellen op internet. In het auteursrecht geldt als hoofdregel dat het verhuren en uitlenen wel onder het auteursrecht valt. Het verveelvoudigen heeft twee betekenissen. Ten eerste heeft verveelvoudigen betrekking op het reproduceren, dit vormt de kern van het auteursrecht. Wel zijn er beperkingen op van toepassing, met betrekking tot het reproduceren voor eigen gebruik. Ten tweede heeft verveelvoudiging de betekenis van bewerking in gewijzigde vorm. Daarmee bepaalt het verveelvoudigingsbegrip ook de beschermingsomvang van het auteursrecht (artikel 13 Aw). Voor het kunnen aannemen van auteursrechtinbreuk moet er sprake zijn van bewuste of onbewuste ontlening en sterk gelijkende indrukken, die het gevolg zijn van de overname van auteursrechtelijke beschermde trekken. Trekken die niet auteursrechtelijk beschermd zij, moeten buiten beschouwing blijven. Dit totaalindrukken-criterium werd in de zaak Nijntje/Kathy toegepast.

4.5 Beperkingen

Het auteursrecht kent tal van beperkingen om onwenselijke uitoefening van het auteursrecht te voorkomen. Zo bestaan er beperkingen ten gunste van overname uit persmedia in andere persmedia, citeren, gebruik bij het onderwijs etc. Bij sommige beperkingen bestaat er een zekere compensatie in de vorm van een vergoedingsaanspraak.

4.6 Verkrijging en duur van auteursrecht

Voor het ontstaan van het auteursrecht op een werk is geen aanvraag, depot, registratie of enige andere formaliteit vereist. Het auteursrecht ontstaat namelijk vanzelf, op het moment dat het werk tot stand komt. Vereist is dat het werk voldoet aan de hiervoor besproken vereisten van eigen, oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel. Het auteursrecht duurt tot zeventig jaar na het sterfjaar van de auteur (artikel 37 Aw). Na de dood van de auteur gaat het recht in principe automatisch over op zijn erfgenamen.

Stampvragen

1. Wat houdt een exploitatierecht in? (par. 4.1.1)

2. Wat houdt een persoonlijkheidsrecht in? (par. 4.1.2)

3. Wat houdt een uitsluitend recht in? (par. 4.2)

4. Aan wie komt het auteursrecht toe? (par. 4.3.1)

5. Welke twee voorwaarden worden er aan een werk gesteld? (par. 4.3.2)

6. Wat houdt openbaar maken in? (par. 4.4.1)

7. Welke twee vormen van verveelvoudigen bestaan er? (par. 4.4.2)

8. Waarom bestaan er beperkingen in het auteursrecht? (par. 4.5)

9. Hoe verkrijgt men het auteursrecht en wanneer gaat het teniet? (par. 4.6)