Wat omvat de culturele psychologie allemaal? - Chapter 1


Psychologie voor een cultureel soort

Mensen zijn een cultureel soort: mensen van verschillende culturen leven hun leven verschillend. De unieke bijdrage van culturele psychologie is dat mensen van verschillende culturen ook verschillen in hun psychologie. Een belangrijk thema binnen de psychologie betreft het punt dat psychologische processen worden gevormd door ervaringen. Omdat mensen in verschillende culturen verschillende ervaringen hebben, kunnen we aannemen dat er ook verschillen zijn tussen de manieren waarop mensen denken.

Hoewel ervaringen psychologische processen vormen, wordt de basis van deze processen gevormd door neurologische structuren die wereldwijd identiek zijn. De vraag is dus in hoeverre mensen over de hele wereld een gelijk brein hebben en waarin de verschillen liggen.

Wat is cultuur?

Cultuur is elk idee, geloof, techniek, gewoonte, of gebruik dat verworven is door het leren van anderen. Culturen zijn groepen mensen die bestaan binnen een bepaalde gedeelde context. Mensen binnen een bepaalde cultuur worden blootgesteld aan veel dezelfde culturele ideeën.

Er zijn een aantal beperkingen bij het begrip ‘cultuur’, namelijk:

  • De grenzen van cultuur zijn niet duidelijk af te bakenen

  • Culturen veranderen door de tijd heen

  • Binnen een cultuur is er sprake van grote variatie tussen individuen

Psychologische universele eigenschappen en afwijkingen

Is het verstand onafhankelijk van, of verweven met, cultuur?

Volgens Shweder (1990) beweren de meesten in het veld van de algemene psychologie dat mensen over de hele wereld hetzelfde zijn en dat het brein functioneert aan de hand van een aantal natuurlijke en universele regels die onafhankelijk zijn van de context. Toch zijn er ook veel verschillen tussen mensen wereldwijd. Shweder gaat ervan uit dat het brein gezien kan worden als een central processing unit (CPU) dat onafhankelijk van de inhoud waar het over denkt of de context waarin het denkt opereert. Dit is het uitgangspunt van de algemene psychologie. Culturele variatie in manieren van denken bestaat niet, want culturen bieden variaties in context en inhoud die buiten het opereren van het CPU liggen. Het CPU is universeel gelijk, dus als in een studie toch culturele verschillen gevonden worden dan wordt dit gezien als ruis. Cultureel psychologen gaan uit van de assumptie dat het brein niet volledig onafhankelijk opereert. Mensen zijn culturele wezens en hun gedragingen, gedachten en gevoelens worden ondergedompeld in culturele informatie en deze informatie zorgt ervoor dat de gedragingen, gedachten en gevoelens betekenisvol zijn. Als mensen vaak geconfronteerd worden met een bepaald idee, dan wordt steeds hetzelfde netwerk van informatie over dat idee geactiveerd. Als het netwerk van informatie maar vaak genoeg geactiveerd wordt, dan wordt het chronisch actief. De netwerken met informatie die chronisch actief zijn, komen eerder naar voren in het brein dan netwerken van informatie die niet vaak actief zijn. Doordat culturen verschillen in de ideeën waarmee ze vaak geconfronteerd worden, zullen ook verschillende netwerken van gedachten, gedragingen en gevoelens het meest toegankelijk zijn. Op deze manier vormt cultuur dus de manier waarop we denken.

Mensen worden zo omgeven door hun culturele wereld dat zij zich altijd gedragen als culturele acteurs, en hun gedachten worden altijd ondersteund door de betekenis die afgeleid wordt van de cultuur. Veel cultureel psychologen zijn van mening dat het brein en cultuur niet gescheiden kunnen worden, want ze vullen elkaar aan.

Case study: de Sambia

De Sambia leven in het oosten van Papoea Nieuw Guinea. Hun cultuur verschilt erg van de westerse cultuur. De Sambia gaan ervan uit dat de wereld vrouwelijk is en dat mannelijkheid verworven moet worden. Dit wordt jerungdu genoemd: fysieke kracht waar je niet mee geboren wordt, maar die je moet verwerven. Sperma wordt gezien als de fysieke basis van jerungdu. De Sambia denken dat een jongenslichaam uit zichzelf geen sperma kan aanmaken; dit moet verworven worden. Om te zorgen dat de jongens sperma gaan aanmaken worden zij onderworpen aan een homoseksueel ritueel. Vanaf dat de jongens 7 jaar zijn bevredigen zij mannelijke adolescenten en oudere mannen dagelijks oraal. Als zij 15 jaar zijn produceren de jongens zelf sperma en wordt dit doorgegeven aan jongere jongens die hen nu oraal bevredigen. Op het moment dat de mannen trouwen en kinderen hebben worden zij heteroseksueel.

De mannen in de Sambia zien hun seksuele activiteiten (homoseksueel, biseksueel en heteroseksueel) slechts als gedrag. In het Westen worden deze seksuele activiteiten niet alleen als gedrag gezien, maar meer als identiteit. Seksuele oriëntatie wordt in de westerse cultuur gezien als een belangrijk onderdeel van de identiteit. Het verschil tussen de Sambia en de westerse cultuur maakt ook duidelijk dat de betekenis van een bepaald gedrag cultureel bepaald is.

Psychologische universele eigenschappen en niveaus van analyse

Als we cultuur en psychologie bekijken zijn er twee contrasterende opvattingen. Aan de ene kant is er de opvatting dat psychologische processen in essentie hetzelfde zijn over de hele wereld en aan de andere kant de opvatting dat psychologische processen verschillen tussen culturen. Het is lastig om door middel van onderzoek te bestuderen welke opvatting juist is. Het is namelijk moeilijk om het eens te worden over hoe universele eigenschappen gemeten moeten worden. Hoe abstracter een begrip of gewoonte wordt omschreven, hoe universeler het waar te nemen is. Bijvoorbeeld het begrip ‘huwelijk’: als het wordt omschreven als ‘een soort formele overeenkomst waarin een man en een vrouw samen blijven tijdens een relatie’ is het huwelijk universeler dan wanneer het beschreven wordt als ‘een man en een vrouw worden verliefd en komen overeen om hun leven te delen totdat een van hen doodgaat of ze gaan scheiden’.

Er is een aantal niveaus waarop universele eigenschappen beschouwd kunnen worden. Norenzayan en Heine (2005) hebben hiervoor een hiërarchische structuur ontwikkeld. Deze structuur heeft vier niveaus:

  1. Universele toegankelijkheid. Deze psychologische processen bestaan in alle culturen, worden gebruikt om dezelfde problemen op te lossen en zijn in alle culturen even toegankelijk. Bijvoorbeeld fysieke wetten (o.a. dat objecten niet zomaar kunnen verdwijnen) of sociale facilitatie (beter presteren op taken die goed zijn geleerd en slechter op taken die slecht zijn geleerd als er iemand anders aanwezig is).

  2. Universele functionaliteit. Deze psychologische processen bestaan in verschillende culturen en worden gebruikt om dezelfde problemen op te lossen, maar zijn in bepaalde culturen toegankelijker dan in andere culturen. Een voorbeeld is het straffen van mensen die zich oneerlijk gedragen. Dit komt in veel culturen voor, maar sommige culturen doen dit vaker en hebben strengere straffen dan andere culturen. Toch is de betekenis die aan het straffen gegeven wordt hetzelfde.

  3. Universele existentialisme. Van deze psychologische processen wordt gezegd dat ze bestaan in verschillende culturen, hoewel ze niet noodzakelijk gebruikt worden om dezelfde problemen op te lossen. Bovendien zijn ze niet in alle culturen even toegankelijk. Een voorbeeld hiervan is dat in westerse culturen succes als motiverend wordt ervaren en mislukken als demotiverend. In Oost-Azië wordt het tegenovergestelde patroon waargenomen: er wordt harder gewerkt na mislukking dan na succes.

  4. Niet universeel. Er zijn ook psychologische processen die niet in alle culturen voorkomen en waarvan gezegd kan worden dat het culturele uitvindingen zijn. In het Midden-Oosten en in Azië leren mensen rekenen met een abacus. Zij denken heel anders na als ze rekenen dan mensen uit westerse culturen.

De psychologische database is grotendeels westers

Veel onderzoek naar cultuur en psychologische processen is in westerse culturen gedaan. Meer dan 90 procent van de artikelen over culturele psychologie zijn geschreven door westerse (Noord-Amerikaanse) instituten. Het probleem met een grotendeels westerse steekproef is dat de resultaten niet per definitie generaliseerbaar zijn naar de rest van de wereld. Een andere beperking van de huidige onderzoeken is dat de steekproef, die vaak bestaat uit bachelor studenten psychologie, niet representatief is voor de westerse cultuur.

Wat is het nut van culturele psychologie?

Een goede reden om meer te leren over culturele psychologie is dat als je de menselijke geest wil begrijpen het belangrijk is om de rol van culturele ervaringen in onze manier van denken te onderzoeken. Het is meerdere keren gebleken dat de resultaten die uit grotendeels westerse onderzoeken komen, niet altijd van toepassing zijn op steekproeven uit andere culturen. Als de rol van culturele psychologie dus niet in beschouwing wordt genomen, resulteert dat in een incompleet begrip van de menselijke geest. Bovendien zorgt de toename van globalisatie, en daarmee de komst van een multiculturele samenleving, ervoor dat we steeds meer in aanraking komen met mensen uit andere culturen. Om goed met de cultuurverschillen in een multiculturele samenleving om te gaan, zijn twee benadering mogelijk. De eerste is de “kleurenblinde” benadering, wat inhoudt dat verschillen tussen groepen genegeerd worden en het standpunt wordt aangenomen dat iedereen hetzelfde is. Uit onderzoek blijkt echter dat het beter is om verschillen te benadrukken en de beste eigenschappen van elke cultuur naar boven te halen. Door meer over culturele psychologie te leren, kunnen we het begrip en de waardering van culturele verschillen vergroten. Zo kunnen we de onderlinge relaties tussen verschillende culturele groepen verbeteren.

Etnocentrisme

Je eigen cultuur is vaak onzichtbaar voor jezelf, terwijl andere culturen wel duidelijk jouw cultuur waarnemen. Andere culturen zijn veel duidelijker te zien voor ons. Je eigen accent hoor je bijvoorbeeld niet, maar dat van anderen kun je wel horen.

Onze gedachten en gedragingen lijken natuurlijk voor onszelf omdat we niet weten hoe we anders moeten denken of doen. We kunnen onze eigen cultuur pas begrijpen als we het kunnen vergelijken met andere culturen.

Het is belangrijk om andere culturen niet te veroordelen omdat ze anders zijn. Etnocentrisme wil zeggen dat we mensen van andere culturen veroordelen door ze te vergelijken met de standaard van onze eigen cultuur.

De oorsprong van culturele psychologie

Wilhelm Wundt, die wordt gezien als de vader van de psychologie als discipline, was een cultureel psycholoog. Wundt leverde een grote bijdrage aan de experimentele psychologie, maar zijn ideeën over culturele psychologie werden genegeerd.

Van grote invloed op de ontwikkeling van culturele psychologie was de Russische cultureel-historische school. Tot deze school behoorden o.a. de ontwikkelingspsychologen Vygotsky, Luria en Leontiev. Zij beargumenteerden dat mensen interacteren met hun omgeving door middel van de ‘gereedschappen’ of ideeën die door mensen zijn bedacht en die aan hen doorgegeven zijn door de geschiedenis.

Vanaf de Tweede Wereldoorlog was er een periode van enkele decennia waarin een aantal antropologen en persoonlijkheidspsychologen samenwerkten aan een studie die ‘Cultuur en Persoonlijkheid Studies’ genoemd werd. Dit leidde tot veel onderzoek door invloedrijke antropologen en psychologen. Ook de sociale psychologie heeft te maken met de culturele psychologie. Cultureel psychologen gebruikten steeds meer computermetaforen, zoals het bekijken van betekenis als informatie en betekenisgeving als informatieverwerking. In het begin van de jaren 1990 wordt een aantal boeken over culturele psychologie uitgegeven en dit geeft de culturele psychologie een enorme impuls. Vanaf dit moment wordt de culturele psychologie pas serieus genomen door de andere gebieden van de psychologie.

Voor toegang tot deze pagina kan je inloggen

 

Voor volledige toegang tot deze pagina kan je inloggen

 

Inloggen (als je al bij JoHo bent aangesloten)

   Aansluiten   (voor online toegang tot alle webpagina's)

 

Hoe het werkt

 

Aanmelden bij JoHo

 

 

  Chapters 

Teksten & Informatie

JoHo: paginawijzer

JoHo 'chapter 'pagina

 

Wat vind je op een JoHo 'chapter' pagina?

  •   JoHo chapters zijn tekstblokken en hoofdstukken rond een specifieke vraag of een deelonderwerp

Crossroad: volgen

  • Via een beperkt aantal geselecteerde webpagina's kan je verder reizen op de JoHo website

Crossroad: kiezen

  • Via alle aan het chapter verbonden webpagina's kan je verder lezen in een volgend hoofdstuk of tekstonderdeel.

Footprints: bewaren

  • Je kunt deze pagina bewaren in je persoonlijke lijsten zoals: je eigen paginabundel, je to-do-list, je checklist of bijvoorbeeld je meeneem(pack)lijst. Je vindt jouw persoonlijke  lijsten onderaan vrijwel elke webpagina of op je userpage
  • Dit is een service voor JoHo donateurs en abonnees.

Abonnement: nemen

  • Hier kun je naar de pagina om je aan te sluiten bij JoHo, JoHo te steunen en zelf en volledig gebruik te kunnen maken van alle teksten en tools.

Abonnement: checken

  • Hier vind je wat jouw status is als JoHo donateur of abonnee

Prints: maken

  • Dit is een service voor wie bij JoHo is aangesloten. Wil je een tekst overzichtelijk printen, gebruik dan deze knop.
JoHo: footprint achterlaten