Tienerzwangerschappen zijn een publiek probleem in de westerse wereld. Tienermoeders hebben vaak een slechte achtergrond en het opvoeden van kinderen staat vaak in de weg van een goede opleiding en economische vooruitzichten. Daarnaast zijn de tienerzwangerschappen zijn niet zonder medisch risico en zijn er een aantal negatieve consequenties voor de kinderen. Het is bewezen dat kinderen van tieners grotere kans hebben op gezondheids- en psychologisch problemen.

In 2011 was de zwangerschapsratio bij Nederlandse adolescenten tussen 15 en 19 jaar oud 13.8 van elke 100 jonge vrouwen. De meeste hebben een abortie gehad (9.0) en 4.8 zijn door gegaan met de zwangerschap. Deze ratio is de laagste in de hele wereld. 60 % van de tienerzwangerschappen eindigen in abortie en maar een van de 65 nieuw geboren kinderen in Nederland zijn geboren bij een adolescente moeder. Van alle Europese landen is alleen in Zwitserland het aantal geboortes bij tieners minder. Maar alsnog hebben tienerzwangerschappen negatieve consequenties waardoor de overheid nog steeds moeite stopt in het voorkomen van de zwangerschappen en het helpen van de tienerouders.

Het hoogste aantal tienerzwangerschappen in Nederland was tussen laat 1960 en begin 1970. Het aantal geboortes bij meisjes jonger dan 20 jaar was toen 23 per 1000. De meeste geboortes waren bij meisjes van 18 en 19 jaar oud. In 2007 was dit nog maar een kwart hiervan. Nederlanders worden vaak gezien als voorlopers op reproductieve gezondheid in vergelijking met andere Europese landen. De volgende factoren hebben volgens onderzoekers hier invloed op:

• Een open seksueel klimaat

• Makkelijke toegang tot voorbehoedsmiddelen

• Uitgebreide educatie over seks

• Een niet oordelende houding tegenover de seksualiteit van jonge mensen

Dit open seksuele klimaat is er niet altijd geweest. Voor de komst van de pil in 1962 was het beginnen van een gezin een moreel moeilijke onderneming. Het verkopen van voorbehoedsmiddelen was zelfs illegaal. Een paar decennia later veranderde dit drastisch. Een pragmatische in plaats van morele aanpak van seks en seksualiteit educatie was volgens veel mensen nodig.

Tegenwoordig wordt seks bij adolescenten niet afgewezen maar heel voorzichtig afgeraden. De meeste Nederlandse ouders leren hun kinderen dat seks bewaard moet worden voor een speciaal iemand en worden adolescenten aangemoedigd om goed voorbereid te zijn. Als ouders de seksuele relaties van hun kinderen accepteren en het gebruik van anticonceptie aanmoedigen maken adolescenten hier ook sneller gebruik van. Schalet zegt dat Nederlandse ouders seksualiteit bij adolescenten normaliseren, ze beschrijven het als iets dat niet voor problemen zorgt en dit ook niet zou mogen. Amerikaanse ouders daarentegen dramatiseren de seksualiteit wat juist gezien wordt als een verstorende kracht in adolescentie. Amerikaanse vrouwen vinden hun ouders dan ook vaak stil en ongemakkelijk maar Nederlandse vrouwen juist steunend en leerzaam.

De abortie en geboorte ratio zijn de afgelopen jaren gelijk gebleven maar de globale zwangerschapsratio is hoger dan in de tweede helft van 1990. Dit komt doordat de kwaliteit en kwantiteit van preventie programma’s in Nederland leidden onder de relatief goede situatie in dit land, beleidmakers vonden de programma’s niet meer nodig. De aandacht ging toen vooral naar het voorkomen van soa’s. De toename in tienerzwangerschappen kan vooral toegeschreven worden aan Nederlandse meisjes. Etnische minderheden hebben echter nog steeds de grootste kans om zwanger te worden. De afgelopen jaren zijn de programma’s weer terug. En als een meisje toch zwanger raakt zijn er genoeg instellingen die haar kunnen helpen welke keuze ze ook maakt.

Preventie

De meest effectieve manier van zwangerschap preventie is het promoten van betrouwbare anticonceptie methodes. De eerste keer seks is een belangrijke ervaring voor veel jonge mensen en vindt vooral plaats tijdens de adolescentie, een periode met veel fysieke veranderingen, identiteitsproblemen en veranderende relaties. De meest betrouwbare manier van preventie is onthouding, al is dit geen haalbaar doel voor veel tieners. Ook al is er een groot verschil in leeftijd als je kijkt wanneer men voor het eerst seks heeft hebben, de meeste mensen hebben voor het eerst seks voor dat ze 20 zijn. In Nederland ligt het gemiddelde op 17,1.

Uit een onderzoek van De Graaf blijkt dat 9% van de meisjes en 13% van de jongens geen voorbehoedsmiddelen hadden gebruikt de eerste keer dar ze seks hadden. Bepaalde subgroepen als meisjes met een Turkse of Antilliaanse achtergrond gebruikten minder vaak anticonceptie dan meisjes van andere etnische achtergronden. Ook religieuze meisjes gebruikten vaker geen anticonceptie de eerste keer in vergelijking met meisjes die niet gelovig waren. De meeste jongens en meisjes maakte de eerste keer wel gebruikt van anticonceptie, dit was vaak een condoom of de pil. Hoe ouder de tieners hoe groter de kans dat ze anticonceptie hadden gebruikt. Wel werden er minder vaak condooms gebruikt op oudere leeftijd.

De pil is de meest gebruikte vorm van anticonceptie in Nederland. Ook al was de komst van de pil vooral een positieve gebeurtenis voor veel mensen, er waren ook mensen tegen de pil omdat ze dachten dat de pil ervoor zou zorgen dat morele standaarden (vooral bij jonge mensen) zouden afnemen. Ook later was er kritiek vanuit feministisch perspectief die het niet eerlijk was dat vrouwen hormonen moesten slikken met alle bijwerkingen en ze het op deze manier alleen maar makkelijker maakten voor de mannen. Anticonceptie is makkelijk te verkrijgen in Nederland, behalve de condoom en de morning-afterpil is alles op recept te verkrijgen via de familiedoctor. Jonge meisjes maken vooral gebruik van de pil en condooms terwijl het gebruik van anticonceptie meer gevarieerd is bij ouderen meisjes. Omdat het gebruik van condooms en de pil wel op de juiste manier gebruikt moeten worden en het vaker voorkomt dat dit niet gebeurd zijn gebruikers van deze methoden vaker bang voor zwangerschap dan gebruikers van de andere voorbehoedsmiddelen.

In bepaalde delen van de wereld gelooft men dat het geven van educatie over seksualiteit ervoor zorgt dat kinderen op jongere leeftijd seksueel actief worden en dus dat het beter is te promoten dat ze geen seks moeten hebben tot het huwelijk. In Nederland denken mensen juist dat jongeren toch seks zullen hebben dus beter voorbereid dan niet. 40 jaar geleden was er voor het eerst seks educatie op Nederlandse scholen. Vooral in 1970 vonden mensen goede educatie over seksualiteit belangrijk. Sinds 2006 kunnen scholen zelf kiezen welke methode en bij religieuze scholen mogen ze zelfs kiezen of ze het überhaupt willen leren aan de kinderen. Naast de educatie op scholen blijken ook tv en internet belangrijke bronnen voor informatie over seks. Ook ouders kunnen ook een bron van informatie zijn maar worden vooral gevraagd voor relatie advies. Meisjes kunnen discussies met hun ouders hebben over anticonceptie maar jongens hebben dit niet. pragmatische seks educatie programma’s erkennen en accepteren de seksualiteit van jonge mensen. het geef informatie over hoe ze ongewilde zwangerschappen en soa’s kunnen voorkomen. Het leert hoe je vriendschappen en respectvolle relaties moet ontwikkelen en hoe je moet communiceren over wensen en grenzen. De programma’s refereren naar de fysieke, emotionele en sociale ontwikkeling van jonge mensen op een positieve manier.

Zwangerschap

Er kan onderscheid gemaakt worden tussen geplande, onbedoelde en ongewilde zwangerschappen. Uit onderzoek is gebleken dat Nederlandse meisjes zwanger raken door de volgende redenen:

• Ze wilde zwanger worden

• Omdat ze geen of niet op de juiste manier anticonceptie had gebruikt (vaak omdat ze tegen het gebruik ervan waren of omdat ze nalatig waren).

• Of ze had gewoon ongeluk doordat de anticonceptie niet werkte

Ook zijn er drie achterliggende patronen die de zwangerschappen verklaren:

• Geen focus of richting in het leven. Dit was vaak het geval als meisjes een problematische of chaotische jeugd hadden met inconsequente autoriteit van de ouders. Deze meisjes deden het niet goed op school en de ouders waren niet instaat doelen te stellen voor de toekomst van hun kind. Toen ze zwanger waren werd het kind het doel in hun leven. Niet alleen functioneel maar ook emotioneel.

• Te kort aan effectieve sekseducatie thuis en op school. De focus van de educatie die ze kregen lag vaak alleen op het voorkomen van soa’s en niet op emoties, wensen en grenzen en sociale vaardigheden om te communiceren met hun sekspartner.

• Veel meisjes onderschikken hun eigen wensen en verlangens aan die van hun partner. Ze hebben vaak geen seks voor lust of plezier maar omdat hun vriend dat wil of al hun vrienden het al gedaan hebben.

Deze patronen komen overeen met onderzoek naar meisjes met ouders uit landen als Suriname, de Nederlandse Antillen, Afrika en China. Maar er waren ook wat verschillen die deze meisjes meer kwetsbaar maken. Een van deze verschillen is dat moeder zijn een hoge status heeft in de culturele achtergrond van deze meisjes en dat het krijgen van kinderen een belangrijk onderdeel is van hun identiteit als vrouw. De moeders van deze kinderen waren vaak ook zwanger in hun tiener jaren. Een tweede oorzaak is dat het leven tussen twee culturen ervoor kan zorgen dat men tegenstrijdige berichten krijgt over seksualiteit waardoor de seksuele ontwikkeling nog moeilijker wordt. Als laatste bestaan er in bepaalde culturen vooroordelen over anticonceptie.

Vaders

Maar een klein deel van de tienervaders staan geregistreerd als vaders en maar heel weinig jongens zijn betrokken bij de zwangerschap. Voor veel meisjes speelt de vader geen rol in het leven van het kind. Meisjes zijn kwaad doordat ze vaders niet genoeg betrokken zijn. De jongens willen wel seks, maar willen niet de last van de consequenties dragen. In bepaalde gevallen betaalt de vader wel alimentatie of bezoekt hij het kind incidenteel. Jonge vaders hebben vaak vage ideeën over wat de implicaties van ouderschap zijn. Jongens zien vaak de pil als preventie van zwangerschappen en dus de taak van het meisje en de condoom als preventie voor ziektes en de taak van de jongen.

Meisjes onder 16 moeten toestemming hebben van ouders, een doctor of sociaalwerker om abortie te mogen plegen. Boven 16 mag je dit zelf beslissen. Er is een wachttijd van 5 dagen voor de operatie om de mogelijkheid te geven na te denken over de beslissing. Er zijn geen kosten aan verbonden als het meisje een zorgverzekering heeft. Nederlanders hebben zich nooit fijn gevoeld bij de gedachte van abortie. Het werd gezien als het recht van de vrouw, maar een recht dat nooit uitgevoerd mag worden. Het stopt echter niet de meisjes die zwanger geraakt zijn te kiezen voor abortie. Bijna twee derde kiest voor abortie. Tieners met een etnische achtergrond kiezen vaker voor een abortie dan Nederlandse. Sommige mensen kiezen niet voor abortie omdat ze abortie zien als moord of omdat ze het kiezen voor abortie zien als spelen met het lot. De keuze voor abortie ligt uiteindelijk altijd bij de vrouw.