HR 9 maart 2012, LJN BU9206

ASR/Van der Stok

In deze zaak gaat het om de vraag of ASR haar zorgplicht heeft geschonden door Van der Stok niet te waarschuwen voor het risico dat de door hem afgesloten levensverzekering niet zou kunnen profiteren van het ‘oude’ fiscale regime.

Dit regime hield in dat voor levensverzekeringen die vóór 16 oktober 1990 zijn afgesloten de premies gedurende de gehele looptijd van de verzekering fiscaal in mindering konden worden gebracht. Premies voor levensverzekeringen die werden afgesloten op of na 16 oktober 1990 zouden slechts tot en met 31 december 1991 fiscaal aftrekbaar zijn.

Van der Stok had op 9 oktober 1990 een aanvraag voor een levensverzekering met lijfrenteclausule ingediend. Na betaling van de verschuldigde premie op 15 oktober 1990 aan een rayonkantoor van ASR, werd het premiebedrag op 17 oktober 1990 bij het hoofdkantoor van ASR gestort. Het hoofdkantoor heeft het polisblad van de verzekering op 18 oktober 1990 aan Van der Stok afgegeven.

De belastingdienst heeft zich op het standpunt gesteld dat de levensverzekering na 15 oktober 1990 tot stand is gekomen, zodat de premies slechts over een beperkte periode konden worden afgetrokken en heeft Van der Stok een dienovereenkomstige navorderingsaanslag opgelegd.

Op vordering van Van der Stok tot verklaring voor recht dat ASR wanprestatie heeft gepleegd alsmede tot veroordeling van ASR tot schadevergoeding, heeft het hof geoordeeld dat ASR van het aanzienlijke financiële belang voor Van der Stok van de, ook uitdrukkelijk op het polisblad vermelde, aftrekbaarheid van de premies op de hoogte was en dat ASR de in de gegeven omstandigheden op haar rustende zorgplicht heeft geschonden door Van der Stok niet te waarschuwen voor het risico dat de door hem gesloten overeenkomst niet onder het fiscale regime van aftrekbaarheid van de premies zou vallen. Dit leidde het hof tot het oordeel dat ASR ten opzichte van Van der Stok is tekortgeschoten in de nakoming van de verplichtingen die op haar als dienstverlener in verband met - de totstandkoming van - de betrokken verzekeringsovereenkomst rustten.

De door het hof aangenomen waarschuwingsplicht hangt samen met de door het hof in aanmerking genomen omstandigheden dat bij ASR destijds geen registratie plaatsvond van het moment van ontvangst van aanvraagformulieren voor levensverzekeringen als door Van der Stok ingediend en dat, zo al mocht worden aangenomen dat de ontvangst door ASR van het door Van der Stok ondertekende aanvraagformulier toereikend was voor de wilsovereenstemming die vereist is voor de totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst, de datum van die ontvangst niet bewijsbaar was, zodat het in meer dan een opzicht onzeker was of de belastingdienst het standpunt dat de verzekeringsovereenkomst voor 16 oktober 1990 is gesloten en derhalve onder het oude fiscale regime viel, zou aanvaarden.

In de gedachtegang van het hof ligt besloten dat ASR Van der Stok had moeten wijzen op deze onzekerheid en eventueel zou hebben moeten instemmen met ontbinding van de overeenkomst, indien Van der Stok het risico van schade als gevolg van niet-aftrekbaarheid van de premies niet zou hebben willen aanvaarden.

Dit oordeel van het hof geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet ontoereikend gemotiveerd.

De Hoge Raad merkt nog op dat de omstandigheden dat ASR zelf werd overvallen door de plotselinge aankondiging van de fiscale regimewijziging en dat zij haar administratieve verwerking daarop niet had kunnen, laat staan had moeten inrichten, het hof niet zonder meer tot het oordeel hadden behoeven te leiden dat op ASR geen waarschuwingsplicht rustte.