Bont en blauw - Janssen (2015)

Inleiding

De vraag of het nog nut heeft om onderscheid te maken tussen allochtonen en autochtonen, omdat een steeds groter deel van de bevolking een migrantenachtergrond heeft, is ook relevant voor de politie in verband met het debat over etnisch profileren. In dit artikel wordt de veronderstelling bekritiseerd dat het werven van allochtone collegae positief zou zijn voor de dienstverlening aan allochtonen. Divers politiepersoneel is met name belangrijk voor de legitimiteit van de politie.

Etnisch profileren is het disproportioneel staande houden van burgers op basis van raciale kenmerken of etnische achtergrond, zonder een redelijke rechtvaardiging. Het diversiteitsbeleid van de politie richt zich op het werven van allochtonen, maar ook op leeftijd, validiteit en gender.

Diversiteit

Het woord ‘status’ binnen de sociologie duidt op de sociale positie van een individu, hetgeen kan leiden tot conflicten en spanningen. Aan een status zitten verschillende rollen verbonden, wat kan leiden tot rolspanningen. Diversiteitsbeleid is gericht op het aanbrengen van verscheidenheid door aandacht te besteden aan specifieke statussen. Migratie heeft in Nederland altijd al een belangrijke rol gespeeld en al vanaf de 16e eeuw komen migranten hierheen. Tot de jaren zeventig ging het diversiteitsbeleid van de politie vooral over vrouwen, na die tijd werd er ook aandacht besteed aan migranten. Uit een nota Etnische minderheden van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid (1979) werd geschreven dat de politie de eigen houding naar minderheden diende te analyseren en in dit kader kwam het personeelsbestand onder de aandacht. Er bleken slechts 163 allochtonen in dienst te zijn. In verband met de legitimiteit zou de politie ernaar moeten streven om zoveel mogelijk een afspiegeling te zijn van de Nederlandse bevolking.

Diversiteit tot stand brengen bleek lastig te zijn, omdat kandidaten vaak niet de juiste vooropleiding hadden een allochtone collegae werden vaak niet hartelijk ontvangen. In 1989 kwam het Positieve Actie Plan Politie en Allochtonen tot stand, maar het draagvlak voor dit beleid was niet heel groot. Ook was er vrees voor niet-integer gedrag bij allochtone collegae. Naast legitimiteit was de behoefte aan arbeidskrachten een belangrijk argument om aandacht te besteden aan diversiteit. In 1997 werd het Infopunt Kleurrijk Korps opgesteld. Rond 2000 was 5 procent van de politiemensen allochtoon, maar het probleem dat zij vaak de politie verlieten speelde nog steeds. Het in 2001 ingestelde Landelijk Expertise Centrum Diversiteit is inmiddels haar taken weer aan het afronden en overdragen aan de Nationale Politie (HRM).

Belang van diversiteit

Er zijn drie redenen te noemen voor het streven naar diversiteit binnen de politie:

1. Legitimiteit: als de samenleving zich herkend in de politie, ontstaat er draagvlak

2. Effectiviteit: effectiever optreden van een diverse politie in een diverse maatschappij

3. Politie moet gehele arbeidsmarkt potentieel benutten om genoeg gekwalificeerde medewerkers te werven

Eerder was het streven naar diversiteit vooral een sociaal issue, waarbij allochtonen als slachtoffers gezien werden. Dit veranderde naar een business issue, waarbij diversiteit bij zou kunnen dragen aan het beter functioneren van de politie. Diversiteit speelt een rol bij de uitvoering van politietaken: handhaving, opsporing, hulpverlening, signalering en advisering.

Etniciteit, status en rollen

Zowel de etnische achtergrond als het zijn van een politieambtenaar, betreffen statussen. De statuspositie wordt nu vanuit meer zakelijk standpunt bekeken en dat de bijbehorende rollen anders gewaardeerd worden. De rol van een allochtone collega als representant voor een bepaalde etnische groep en als cultureel expert wordt gewaardeerd. Maar vinden burgers het wel prettig om verklaringen af te leggen in het bijzijn van een politieambtenaar van dezelfde etnische achtergrond? En Merton vroeg zich al af of bijvoorbeeld een etnische achtergrond wel een doorslaggevende rol mag spelen bij kennisclaims.

Ook kan het zo zijn dat allochtone politiemensen het niet fijn vinden om te worden aangesproken op problemen binnen een etnische groep. Dit brengt het gevaar met zich mee dat allochtone politiemensen vooral worden benaderd als politiemensen voor allochtone burgers en dit is niet waar het bij representativiteit om draait.

De culturele verklaring voor verschijnselen op het gebied van criminaliteit en veiligheid kent beperkingen. Bijvoorbeeld, autochtone burgers voelen zich vaak net zo onveilig als hun allochtone buren. Er is ook veel gedeelde smart en dit zou bij de ontwikkeling en uitvoering van veiligheidsbeleid gestalte moeten krijgen.

Een ander probleem is de koppeling van cultuur aan een specifieke etnische status. Een grote verscheidenheid op sociaaleconomisch niveau is bijvoorbeeld ook waar te nemen binnen etnische groepen. Er is steeds meer aandacht voor mogelijkheden in de toekomst en niet voor etniciteit in retrospectief. Ook kan de benoeming ‘allochtoon’ stigmatiserend werken.

Tussen 2010-2020 krijgt (onder andere) de politie te maken met grote uitstroom van werknemers, waardoor benutting van het potentieel op de arbeidsmarkt erg belangrijk is. Er wordt gesproken van een integratieparadox: als iemand meer gericht is op Nederland en hier een toekomst wil opbouwen, neemt de gevoeligheid voor discriminatie en uitsluiting toe. Hoger onderwijs leidt bijvoorbeeld tot een verwachte erkenning. Als dit niet gebeurt, wordt dat ervaren als een vorm van afwijzing en verontwaardiging.

Conclusie

Op basis van deze argumenten kunnen beleidsmakers er goed aan doen om genuanceerder om te gaan met inzet van allochtone politiemensen als culturele experts, aangezien een voor ieder herkenbare politie van belang is. In het kader van de legitimiteit dient de politie naast blauw ook bont te zijn.