Dereci e.a. t. Oostenrijk (HvJ 15 november 2011, C-256/11)    

Richtlijnen 2003/86 (inzake het recht op gezinshereniging) en 2004/38 (inzake het recht van vrij verkeer en verblijf op het grondgebied van de lidstaten voor de burgers van de Unie en hun familieleden) zijn niet van toepassing op staatsburgers van derde landen die om een verblijfsrecht verzoeken om zich te voegen bij hun familieleden die burgers van de Unie zijn, die nimmer gebruik hebben gemaakt van hun recht op vrij verkeer en steeds hebben verbleven in de lidstaat waarvan zij de nationaliteit bezitten. (Richtlijn 2003/86 is niet van toepassing omdat die richtlijn enkel ziet op gezinshereniging van twee onderdanen van derde landen; Richtlijn 2004/38 is niet van toepassing omdat de Unieburger geen gebruik heeft gemaakt van zijn vrij verkeer van personen en dus in zijn eigen lidstaat verblijft.)        

Ondanks deze niet-toepasselijkheid van beide Richtlijnen kunnen Unieburgers onder omstandigheden een beroep doen op de verdragsbepalingen betreffende het Unieburgerschap zodat een familielid van een Unieburger hieraan toch een verblijfsrecht kan ontlenen. Artikel 20 VWEU zich verzet zich namelijk tegen nationale maatregelen die tot gevolg hebben dat Unieburgers het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste aan hun status van Unieburger ontleende rechten, dat wil zeggen: gevallen waarin een Unieburger feitelijk wordt verplicht om het grondgebied van niet alleen de lidstaat waarvan hij staatsburger is, maar ook dat van de Unie als geheel te verlaten.

Het betref een criterium van zeer bijzondere aard dat ziet op gevallen waarin, ondanks dat het secundaire recht inzake het verblijfsrecht van staatsburgers van derde landen niet van toepassing is, uitzonderlijk geen verblijfsrecht kan worden ontzegd aan een staatsburger van een derde land die lid is van de familie van een staatsburger van een lidstaat, omdat anders de nuttige werking zou worden ontnomen aan het Unieburgerschap dat deze laatste staatsburger toekomt. Het enkele feit dat het voor een staatsburger van een lidstaat misschien wenselijk is, om economische redenen of om de eenheid van de familie op het grondgebied van de Unie te bewaren, dat de leden van zijn familie, die niet de nationaliteit van een lidstaat bezitten, bij hem op het grondgebied van de Unie verblijven, volstaat bijgevolg op zich niet om aan te nemen dat de Unieburger verplicht zal worden om het grondgebied van de Unie te verlaten indien een dergelijk recht niet wordt toegekend.

Mogelijk is evenwel dat onder omstandigheden op grond van het recht op bescherming van het familie- en gezinsleven (artikel 7 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, welke wat betreft inhoud en reikwijdte overeenstemt met artikel 8 EVRM) geconcludeerd moet worden verblijfsrecht niet geweigerd mag worden.

Kortom, het recht van de Unie en meer bepaald de bepalingen inzake het Unieburgerschap moeten aldus worden uitgelegd dat zij zich niet ertegen verzetten dat een lidstaat een staatsburger van een derde land het verblijf op zijn grondgebied ontzegt, terwijl deze staatsburger wil verblijven met een lid van zijn familie dat Unieburger is, dat verblijft in die lidstaat, waarvan het de nationaliteit bezit en dat nimmer gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrij verkeer, mits een dergelijke ontzegging niet met zich meebrengt dat de Unieburger het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste aan de status van Unieburger ontleende rechten.