European court of human rights Al-skeini and others v United Kingdom (Judgment - merits and just statisaction),7 juli 2011, p.839-856

Feiten

In de zomer van 2003 vindt in Al Majidiyah (Basra, Zuid-Irak) een begrafenis plaats, waarbij de broers Mazin en Hazim Al-Skeini aanwezig zijn. Naar traditioneel gebruik worden daar schoten in de lucht gelost. De Britse militairen die in de buurt gevestigd zijn en daar patrouilleren horen die schoten. Zij denken dat er een vuurgevecht plaatsvindt. Als een Britse sergeant dan even later twee Irakese mannen met wapens ziet, vreest hij voor zijn leven en dat van zijn collega‘s. Hij opent dan ook het vuur en raakt Hazim die net terug komt van de begrafenis. Hazim overlijdt. Zijn broer Mazin verklaard later dat zijn broer ongewapend was op het moment dat hij op weg naar huis werd doorgeschoten.

EHRM

Kunnen de Irakese burgers zich beroepen op de bescherming van het EVRM, waar het Verenig Koninkrijk verdragstaat bij is?

Het uitgangspunt is dat de rechtsmacht (in de zin van art. 1 EVRM) van een verdragsluitende staat in beginsel beperkt is tot het territoir van de desbetreffende staat en dat alleen in uitzonderingsgevallen rechtsmacht kan worden aangenomen voor door de desbetreffende staat buiten zijn territoir gepleegde handelingen.

I.c. overweegt het EHRM dat het Verenigd Koninkrijk publieke taken in Irak uitoefende en in het bijzonder de autoriteit en verantwoordelijkheid droeg voor de veiligheid in een deel van het land. Vanwege deze bijzondere omstandigheden overwoog het Hof dat de Britten autoriteit en controle uitoefende over individuen die gedood werden tijdens veiligheidsoperaties en dat het daardoor rechtsmacht had over die individuen.

Een uitzondering op het beginsel dat bevoegdheid onder artikel 1 is beperkt tot het grondgebied van een Staat, treedt op wanneer, als gevolg van rechtmatig of onrechtmatig militaire actie, een verdragsluitende Staat feitelijk het gezag van een gebied buiten dat nationale grondgebied uitoefent. De verplichting om in zo'n gebied, de rechten en vrijheden uit het Verdrag te waarborgen, is afgeleid van deze controle. Het maakt hierbij niet uit of de controle door de verdragsluitende Staat zelf wordt verricht of middels een ondergeschikte lokale administratie. De controlerende Staat heeft de verantwoordelijkheid om, binnen het gebied onder haar controle, het gehele bereik van materiële rechten neergelegd in het Verdrag te waarborgen. Het is dan ook aansprakelijk voor eventuele schendingen van deze rechten.

Om vast te stellen of een verdragsluitende Staat effectieve controle over een gebied buiten zijn eigen grondgebied heeft, hangt af van bijvoorbeeld de omvang van de militaire aanwezigheid in dat andere gebied. Andere indicatoren zijn ook relevant, zoals de mate waarin haar militaire, economische en politieke ondersteuning invloed en controle heeft op lokale onderliggende administratie.

Kern: het EVRM heeft extraterritoriale werking als de Staat ‘effective control’ uitoefent over een gebied buiten zijn nationale grenzen.