Fabris v. France EHRM 7 februari 2013, appl. no. 16574/08

Feiten

Henry Fabris is in 1943 in Frankrijk geboren uit een buitenechtelijke relatie. Ten tijde de verwekking was zijn moeder getrouwd met M. met wie zij twee kinderen had. De echtgenoot van Fabris’ moeder was niet de biologische vader van Fabris. Nadat zij in 1967 scheidden, gingen de man en vrouw over tot schenking van hun eigendommen aan hun twee wettige kinderen via een zgn. donation-partage. Zij gaven aan dat er geen andere kinderen waren en Fabris kreeg niets. In 1983 verklaarde de Franse rechter hem wel een enfant naturel.

De moeder is in 1994 overleden, waarna de notaris die de nalatenschap afwikkelde aan Fabris liet weten dat zijn halfbroer en halfzus bereid waren om hem, als enfant adultérin, de helft te betalen van wat hij als wettig kind zou hebben gekregen. Dit op grond van een wet uit 1972. Fabris accepteerde dit niet en daagde begin 1998 zijn halfbroer en halfzus. In de tijd dat deze procedure liep, verklaarde het Europese Hof in een andere zaak (Mazurek tegen Frankrijk), de ongelijke behandeling van uit overspel geboren kinderen door het Franse erfrecht in strijd met art. 1 EP en art. 14 EVRM. Frankrijk wijzigde daarom zijn wetgeving. Nalatenschappen die echter voor wetswijziging op 4 december 2001 waren opengevallen en reeds verdeeld, werden hier niet door geraakt.

Fabris wint in eerste instantie maar in hoger beroep verliest hij alsnog de zaak, waarna hij in cassatie gaat. Het Cour de Cassation oordeelt dat de nalatenschap van de moeder van Fabris formeel is opengevallen op de dag van haar overlijden en toen ook is verdeeld conform de toenmalige regels van de donation-partage. Daarom valt Fabris buiten het overgangsrecht. Fabris richt zich tot het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

In juni 2011 verklaart de Vijfde Kamer zijn klacht onder art. 1 EP met 5 ongegrond. Op 9 september 2011 tekent Fabris beroep aan bij de Grote Kamer, die zijn zaak accepteert.

EHRM

De Grote Kamer stelt dat de klacht van Fabris onder art. 1 EP en art. 14 EVRM valt. Hij is erkend als natuurlijk kind van zijn moeder en hij heeft belang bij haar erfenisverdeling conform art. 14 EVRM. De Grote Kamer gaat niet mee met het argument van de Franse Staat dat Fabris er eigenlijk niets mee te maken heeft omdat de goederen al verdeeld waren voordat hij überhaupt erkend werd als natuurlijk kind. Immers, de erfenis viel daadwerkelijk open na het overlijden van de moeder in 1994 en toen was hij al erkend als natuurlijk kind.

De Grote Kamer stelt dat het Hof sinds het Marckx-arrest de erfrechtelijk gelijke behandeling van natuurlijke kinderen voorop stelt. Ook geldt er een grens voor erflaters om zelf onderscheid tussen hun kinderen te kunnen maken. De Grote Kamer verwijst ook naar het feit dat Frankrijk na het arrest Mazurek zijn wet heeft aangepast. Staten mogen overgangsrecht maken om in het kader van de rechtszekerheid de terugwerkende kracht van een nieuwe regels te begrenzen. Zo’n overgangsrecht moet wel proportioneel zijn. Daarnaast is de gelijke behandeling leidend. I.c. geldt dat de halfbroer en halfzus wisten van het bestaan van Fabris en van zijn wens in de erfenis te willen delen.

Voorts is duidelijk dat de Europese jurisprudentie al langere tijd heeft laten zien dat meer belang wordt gehecht aan de gelijke behandeling van wettige en natuurlijke kinderen.

Het Hof stelt de Cour de Cassation (lange tijd na de arresten in Marckx en Mazurek) de rechtszekerheid van de halfbroer en halfzus zwaarder heeft laten wegen dan de gelijke behandeling van het uit overspel geboren kind. De Cour had de argumenten inzake het EVRM van Fabris niet meegewogen, terwijl het hiertoe wel verplicht was. Het Hof geeft aan dat de nationale rechter, om vergelijkbare schendingen te voorkomen, een verplichting heeft om binnen de grenzen van de constitutie en het rechtszekerheidsbeginsel de volle werking van het EVRM te verzekeren. Dat is in deze zaak niet gebeurt en daarom zijn art. 14 EVRM jo. 1 EP geschonden. De Grote Kamer stelt dat de klacht van Fabris gegrond is.