Golden Shares KPN en TPG (Commissie tegen Nederland) (HvJEG 28-09-2006, Zaken C-282/04 en C-283/04)

Onderwerp

Strijd met het vrije verkeer van kapitaal en vestiging, door bijzondere aandelen in KPN en TPG te handhaven.

Casus

Volgens de Commissie zijn de bijzondere aandelen een beperking van het vrij verkeer in kapitaal ex art. 56 lid 1 EG. De speciale rechten welke aan de aandelen zijn verbonden, zijn volgens haar onevenredig.

Volgens de Nederlandse regering vormen de aandelen in kwestie geen belemmering voor het vrij kapitaalverkeer, omdat zij niet vallen onder ‘staatsmaatregelen’ als in art. 56 lid 1 EG, omdat ze geen invloed hebben op het verkrijgen van aandelen in die vennootschappen, omdat zij investeerders of investeringen niet ontmoedigt. M.b.t. het bijzondere aandeel in TPG wordt aangevoerd dat dit een dwingende reden van algemeen belang is, omdat het gaat om een universele postdienst.

Het Hof

Art. 56 lid 1 EG verbiedt volgens de vaste rechtspraak algemene beperkingen van het kapitaalverkeer tussen lidstaten. Kapitaalverkeer moet in dit kader worden gezien als bijvoorbeeld investeringen door deelneming in een onderneming, door aandeelhouderschap, waardoor men daadwerkelijk deel kan hebben in het besturen van die vennootschap. Het gaat dan om ‘directe’ investeringen. Het kan ook gaan om ‘portefeuillebeleggingen’, wanneer men slechts wil beleggen.

Beperkingen in de zin van art. 56 lid 1 EG zijn nationale maatregelen die het verwerven van aandelen van de betrokken ondernemingen kunnen blokkeren of beperken, of investeerders uit andere lidstaten ervan weerhouden in die ondernemingen te investeren.

De aandelen, welke in het geding zijn, moeten worden opgevat als bijzondere aandelen welke het vrije kapitaalverkeer beperken. Bij KPN en TPG ging het bij deze speciale aandelen om het feit dat de Nederlandse Staat zich ervan wilde verzekeren dat een aantal speciale statutaire rechten zou worden gehandhaafd. Ook in dit geval moeten de aandelen worden gezien als binnen de werkingssfeer van art. 56 lid d1 EG vallen de staatsmaatregelen.

Ook blijkt dat deze aandelen ervoor kunnen zorgen dat investeerders uit andere lidstaten ervan worden weerhouden in KPN of TPG te investeren. Voor belangrijke bestuursbeslissingen van KPN en TPG is voorafgaand goedkeuring door de Nederlandse Staat vereist. Volgens de Commissie is de invloed op het bestuur door de Nederlandse Staat onevenredig hoog, gelet op de hoogte van de investering. De golden shares beperken andere aandeelhouders in hun invloed. Alleen met toestemming van de Nederlandse staat kunnen de bijzondere aandelen worden teruggetrokken.

Door vooraf toestemming te vereisen, en de invloed van overige aandeelhouders te beperken, kunnen de aandelen in kwestie een negatieve invloed hebben op directe investeringen, en ze kunnen portefeuillebeleggingen ontmoedigen. Omdat de Nederlandse Staat kan weigeren besluiten te nemen, kan er een negatief effect optreden voor de waarde van de aandelen. Bovendien kan de Nederlandse Staat specifieke belangen nastreven welke in strijd kunnen zijn met de economische belangen van de vennootschap. Hier is geen sprake van onzekere of indirecte belemmeringen.

Beperkingen van het vrije verkeer van kapitaal zijn geoorloofd wanneer het gaat o een reden uit art. 58 EG, of wanneer het gaat om dwingende redenen van algemeen belang, voor zover er geen communautaire harmonisatiemaatregelen bestaan die de ter bescherming van deze belangen noodzakelijke maatregelen voorschrijven. In dit geval ontbreekt een communautaire harmonisatie, en kunnen de lidstaten zelf bepalen hoe zij de legitieme belangen beschermen, zolang het maar binnen de in het Verdrag gestelde grenzen blijft, en zolang de lidstaten het evenredigheidsbeginsel eerbiedigen.

In het arrest moet het Hof dus beoordelen of er sprake was van redenen van art. 58 EG, óf dwingende redenen van algemeen belang, welke de golden shares rechtvaardigden, en of de maatregelen evenredig zijn.

Met betrekking tot het KPN- aandeel beroept de Nederlandse regering zich niet op een doelstelling van algemeen belang. Met betrekking tot het TPG- aandeel beroept de Nederlandse regering zich er op, dat dit noodzakelijk is voor het waarborgen van de universele postdienst. De solvabiliteit en continuïteit van de TPG moet worden gewaarborgd. Voor wat betreft het TPG- aandeel is er dus wel sprake van een dwingende reden van algemeen belang. Er is echter geen sprake van eerbiediging van het evenredigheidsbeginsel, want de speciale rechten van de Nederlandse staat gaan verder dan de activiteiten van TPG als aanbieder van een universele postdienst.

Conclusie

Er is sprake van schending van art. 56 lid 1 EG.