Hof Den Bosch 21 september 2010 (goodwill), ECLI BN9584

Casus

I.c. gaat het om een man en vrouw die op 25 juni 1987 in algehele gemeenschap van goederen met elkaar zijn gehuwd. Per 1 januari 1994 had de man een onderneming (eenmanszaak architectenbureau) gekocht en aan de verkoper voor aan de onderneming verbonden goodwill 80% van de jaarwinst over 1993 betaald.

Het paar had op 11 december 2003 een convenant gesloten waarin o.a. de verdeling van de huwelijks- gemeenschap was geregeld. Op 11 maart 2004 is tussen hen de echtscheiding uitgesproken. Begin 2004 heeft de man aan de vrouw een voorschot van € 10.000,- betaald in verband met de afwikkeling van de tussen hen resterende geschilpunten. Deze betreffen met name de bepaling van de waarde van de onderneming. In de procedure die volgt gaat het over de verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap m.b.t. de goodwill die op 21 april 2004 aan de onderneming kan worden toegekend en de fiscale oudedagsreserve. De rechtbank beslist dat de onderneming aan de man wordt toegedeeld, zodat de helft door de man vanwege overbedeling aan de vrouw betaald moet worden. In hoger beroep betwist de man dat bepaalde posten niet als actief in aanmerking genomen moet worden. Daarom moet het hof zich in hoger beroep buigen over de kwesties over de goodwill en de fiscale oudedagsreserve.

Hof

De rechtbank heeft voor het antwoord op de vraag of (de waarde van) goodwill van een onderneming tot de bestanddelen van de huwelijksgemeenschap moet worden gerekend, beslissend geacht of die goodwill als zelfstandige waarde kan worden gerealiseerd. Dat is het geval bij goodwill die onverbrekelijk is verbonden met de vermogensbestanddelen van de onderneming en die tot uitdrukking komt in de meerwaarde van die vermogensbestanddelen in hun geheel bij voortzetting van de onderneming boven de som van de waarden van de afzonderlijke vermogensbestanddelen. Dat is niet het geval bij persoonlijke onbelichaamde goodwill, die verbonden is met de persoon van de ondernemer en zijn vaardigheden. M.b.t. de vraag of i.c. sprake is van een als zelfstandige waarde te realiseren goodwill heeft de rechtbank een deskundigenbericht noodzakelijk geacht. Het hof volgt wat in het deskundigenbericht is gesteld.

Het Hof stelt net als de deskundige en de rechtbank dat het onderscheid tussen onbelichaamde goodwill en belichaamde goodwill een hoog theoretisch gehalte heeft. Volgens de man heeft de deskundige hierbij de essentiële vraag, namelijk of sprake is van een als zelfstandige waarde te realiseren goodwill, niet beantwoord. Zonder te onderzoeken of sprake was van een als zelfstandige waarde te realiseren goodwill heeft de deskundige, volgens de man, onterecht geconcludeerd dat daarvan sprake was. Het hof verwerpt deze klacht. De deskundige had hierover namelijk aangegeven dat persoonlijke vaardigheden van een ondernemer tot winstgevende opdrachten kunnen leiden die evenzeer winstgevend kunnen worden voortgezet. De deskundige stelt dat in elke onderneming met een scala van aspecten als marktpositie, ondernemerschap, relaties, vakkennis, naamsbekendheid als kantoor, marktomstandigheden winst moet maken. Wanneer dat totaal in de uitoefening van zijn of haar beroep meer oplevert dan een normale arbeids- beloning is (minus kosten) sprake van overwinst, die leidt of kan leiden tot goodwill. Hieruit volgt dat de deskundige bewust was dat in de procedure het onderscheid was gemaakt, dat hij vervolgens in het concrete geval het mogelijke bestaan van goodwill als zelfstandige waarde heeft aangenomen en op basis van de aanwezigheid van overwinsten daadwerkelijk dergelijke goodwill aanwezig heeft geoordeeld.

De man had ook gesteld dat de fiscale oudedagsreserve ten onrechte als actief was beschouwd. M.b.t. de fiscale oudedagsreserve verwijst het ook naar het deskundigenrapport waarin is aangegeven dat de veronderstelling gerechtvaardigd is dat het bedrag van de reserve bij het staken van de onderneming aan de winst wordt toegevoegd en dan wordt afgerekend. Dat betekent volgens het hof dat de fiscale oudedagsreserve als zelfstandig vermogensbestanddeel in de berekening betrokken moet worden.