Historiografie is de technische term voor het schrijven over geschiedenis. Het is lastig te bepalen wanneer de geschiedenis van de psychologie is begonnen. Hermann Ebbinghaus (1850-1909) bedacht technieken voor het systematisch en experimenteel onderzoeken van het geheugen. Hij kaartte dit probleem al aan vlak na het ontstaan van de psychologie als universitaire studie. Psychologie is pas in het midden van de negentiende eeuw een onafhankelijke afdeling binnen de universiteit geworden. Over de geest en het gedrag werd echter al veel langer nagedacht. Algemene psychologische en filosofische theorieën ontstonden al in de oudheid. Deze oude theorieën kunnen ook voor de moderne psychologie nog relevant zijn. In de laatste eeuw is de psychologie uitgegroeid tot een van de grootste wetenschappelijke studies. Daarbinnen zijn ook vele subdisciplines ontstaan, waarvan sommige enigszins onderling aan elkaar zijn gerelateerd. Elke subdiscipline heeft zijn eigen geschiedenis. Om deze verschillende geschiedenissen in een boek volledig te behandelen is echter niet haalbaar.
Sigmund Freud (1856-1939), Francis Galton (1822-1911) en B. F. Skinner (1904-1990) hebben niet alleen hun bekende gepubliceerde werk achtergelaten, maar ook veel ongepubliceerd werk. Dit ongepubliceerde werk bevatte onder andere achtergrond verhalen en informatie over hun leven. Bepaalde zaken uit hun privéleven beïnvloedden hun wetenschappelijke werk. Deze interactie tussen biografische en theoretische factoren zorgde voor meer waardering en begrip van het abstracte werk. Daarom is in dit boek gekozen voor een personalistische manier van schrijven. Het doel is om een nauwkeurige presentatie van belangrijke psychologische ideeën te geven. De ideeën krijgen meer betekenis wanneer ze worden bekeken in de context van het leven van de wetenschappers. Duidelijk zal worden hoe de moderne ideeën tot stand zijn gekomen. De inmiddels als fout benoemde theorieën worden vanuit het oogpunt van de onderzoeker begrijpelijk en er wordt duidelijk gemaakt hoe deze theorieën voor vooruitgang hebben gezorgd.
De pioniers in dit boek moesten aan drie criteria voldoen. De pioniers moeten belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van het psychologisch denken. Omdat de ideeën in dit boek in de context van het leven van de onderzoeker beschreven worden, moet er ook biografische informatie aanwezig zijn. Daarnaast moesten de pioniers bijdragen aan het brede veld van psychologische theorieën. Plato, bekent door zijn nativistische opvatting over het brein, en Aristoteles, bekend door zijn meer empiristische opvatting en observaties, komen niet aan bod in dit boek door gebrek aan biografische informatie. Het startpunt is René Descartes aan het begin van de zestiende eeuw. Over hem was genoeg biografische informatie te vinden.
Indeling per hoofdstuk
Ook komen Aristoteles en Plato terug in zijn werk, waardoor hij een overzicht biedt van de belangrijke ideeën van de oude Grieken. Met zijn ideeën over lichaam en geest als twee verschillende substanties legde hij de grondslagen van de moderne psychologie. In het tweede hoofdstuk worden Locke en Leibniz besproken. Locke ging de empiristische kant van Aristoteles op, terwijl Leibniz verder bouwde op de ideeën van Plato. In de hoofdstukken drie tot en met vijf worden verschillende pioniers besproken die aanwezig waren tot aan het begin van het ontstaan van de psychologie als een aparte universitaire afdeling. In hoofdstuk vijf wordt Wilhelm Wundt besproken. Bij hem wordt de start gemaakt van de moderne experimentele psychologie. In de middelste hoofdstukken wordt beschreven hoe psychologie aan het einde van de negentiende eeuw en aan het begin van de twintigste eeuw een onafhankelijke discipline werd. Darwin en zijn ideeën over aanpassingsvermogen en erfelijkheid, Galton en zijn theorieën over intellectuele karakteristieken, William James die het startpunt voor het behaviorisme was, en vervolgens Pavlov, Skinner en Watson die belangrijk waren voor het behaviorisme worden besproken. Dit eerste deel van het boek is chronologisch ingedeeld. Het tweede deel gaat verder in de twintigste eeuw met een representatief overzicht van de verschillende geschiedenissen van de subdisciplines. Moderne experimentele sociale psychologie, Freud en de ontwikkeling van abnormale en persoonlijkheidspsychologie, humanistische psychologie, intelligentie testen en ontwikkelingspsychologie, cognitieve psychologie en tot slot de verschillende subdisciplines van toegepaste psychologie zoals klinische en organisatiepsychologie komen aan bod.
Vrouwen
Er wordt door het gehele boek heen ook aandacht besteed aan de rol die vrouwen hebben gehad in de ontwikkeling van de moderne psychologie. Lange tijd werden vrouwen uitgesloten van de formele wetenschap. In het begin was hun invloed daardoor indirect of ondersteunend en slechts uit hoge sociale klassen. De faciliterende en modererende rollen van vrouwen waren vaak wel belangrijk. Ook toen psychologie in het eind van de negentiende eeuw een eigen afdeling was, werd er getwijfeld of het passend was om vrouwen een hoge opleiding te geven. De positie van de vrouw werd ondersteund door enkele aspecten in de freudiaanse en darwinistische theorieën te gebruiken. Later mochten er wel steeds meer vrouwen deelnemen. In 1970 is een project opgestart om de bijdrage van vrouwen in de geschiedenis van de psychologie vast te stellen. Ook worden de bewegingen die invloed hebben gehad op theorieën over ras en geslacht hierin besproken.
Terugkerende onderwerpen
Ook wordt er in dit boek gekeken naar terugkerende onderwerpen. Vragen en ideeën uit zelfs al de oudheid lijken telkens weer terug te keren door de tijd heen. De terugkerende onderwerpen worden onderzocht in een vorm passend bij de tijd. De onderwerpen gaan over de meest centrale vragen van menselijke ervaringen en leven. Een voorbeeld van een onderwerp is het onderbewuste. Bestaat het onderbewuste en wat is het precies? Door deze terugkerende onderwerpen te bespreken wordt de continuïteit van de psychologie in de oudheid tot in deze tijd zichtbaar.
