Kleijnen/Winterthur (HR 09-10-2009)

Feiten

In maart 2001 waren vier jongeren in een auto op weg naar huis. Na een vermeende aanrijding tussen hun auto en de Opel van G. heeft G. hen klemgereden en geëist dat de slachtoffers hem zouden volgen naar het woonwagenkamp waar hij woonde om daar de schade te ‘regelen’. Hierop volgde een wilde achtervolging, waarbij de slachtoffers tegen een boom botsten en overleden. G. werd veroordeeld wegens o.a. doodslag. De nabestaanden (ouders, broers en zus) van de drie overleden jongeren vorderen een schadevergoeding van Winterthur Schadeverzekeringen, de WAM-verzekeraar van G.

Tussen partijen bestaat discussie over de aansprakelijkheid voor de schade als gevolg van geestelijk letsel van de nabestaanden. Volgens de nabestaanden is er jegens hen toerekenbare onrechtmatige daad gepleegd, waardoor zij recht hebben op een volledige vergoeding van materiële en immateriële schade. Dit zou het geval zijn aangezien er sprake is van een opzetdelict, doodslag, dat zowel ten opzichte van de overleden slachtoffers als de directe nabestaanden onrechtmatig is. Ook stellen de nabestaanden dat de wijze waarop zij met de gevolgen van de gebeurtenis zijn geconfronteerd, moet worden gezien als een schokkende gebeurtenis die geestelijk letsel heeft veroorzaakt (aantasting in persoon art. 6:106 lid 1 b BW) op grond waarvan zij aanspraak hebben op schadevergoeding.

Winterthur stelt dat er niet is voldaan aan de vereisten zoals genoemd in het Taxibus-arrest. Er was geen sprake van enige rechtstreekse confrontatie met het ongeval of de ernstige

gevolgen ervan. De nabestaanden voeren echter aan dat het plegen van een opzetdelict op zichzelf al meebrengt dat de dader jegens hen onrechtmatig heeft gehandeld en dat het confrontatievereiste geen (doorslaggevende) factor is om tot aansprakelijkheid te komen.

De rechtbank en het hof hebben de vordering van de nabestaande afgewezen. Anders dan het Taxibusarrest hadden de nabestaanden het ongeval niet gezien of in de buurt geweest.

Hoge Raad

In cassatie betoogden de familieleden dat aan de eis van een ‘directe confrontatie met de ernstige gevolgen’ niet te veel gewicht mag worden gegeven. Zij stellen dat de Hoge Raad in het Taxibusarrest had gesteld dat shockschade ‘in het algemeen’ alleen voor vergoeding in aanmerking komt, als de betrokkene rechtstreeks wordt geconfronteerd met de omstandigheden waaronder het ongeval heeft plaatsgevonden. De Hoge Raad geeft echter aan dat er geen ruimte is voor verruiming. De uitgangspunten in het Taxibusarrest gelden nog onverkort, ook voor gevallen waarin het verkeersongeval opzettelijk is veroorzaakt.

Art. 6:108 BW geeft alleen een beperkt aantal gerechtigden bij overlijden van een naaste of dierbare aanspraak op vermogensschade. Het wetstelsel staat in de weg aan toekenning van een vergoeding voor ook andere materiële en immateriële schade. Dit is alleen anders als de dader het oogmerk had aan een derde immateriële schade toe te brengen of als die derde in zijn persoon is aangetast (art. 6:106 lid 1 a en b BW). Ook degene die opzettelijk een ernstig verkeersongeval veroorzaakt, met de dood of ernstige verwonding tot gevolg, handelt ook onrechtmatig jegens degene bij wie door het waarnemen van het ongeval of de directe confrontatie met de ernstige gevolgen daarvan, een hevige emotionele schok wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voortvloeit, hetgeen zich met name zal kunnen voordoen indien iemand tot wie de aldus getroffene in een nauwe affectieve relatie staat, bij het ongeval is gedood of gewond. Om voor vergoeding in aanmerking te kunnen komen moet wel sprake zijn van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld. Voor vergoeding van shockschade gelden strikte voorwaarden.

De Hoge Raad bevestigd dus de eisen van het Taxibus-arrest voor aansprakelijkheid in geval van (psychische) schade als gevolg van een schokkende gebeurtenis, ook als er sprake is van zeer ernstige normschendingen. De ernst van de normschending mag volgens de Hoge Raad geen reden zijn voor verruiming van de schadevergoedingsplicht.