Logical positivism and its failure van Bem, S., & Jong, H. L. de. (2013) - Artikel

Dit betreft een samevatting bij hoofstuk 3 van het boek "Theoretical Issues in Psychology: An Introduction".


Dit betreft een samevatting bij hoofstuk 3 van het boek "Theoretical Issues in Psychology: An Introduction".

Inleiding

De zoektocht naar een demarcatiecriterium voor wetenschap en pseudowetenschap is lange tijd een primair kenmerk geweest van de wetenschapfilosofie. Hieraan zou gemeten kunnen worden of er vooruitgang is binnen de wetenschap. Het demarcatiecriterium dient als een universeel, ahistorisch en algemene methode voor rationaliteit en kan als algoritme toegepast worden. Volgens de (logisch) positivisten is dit de enige manier waarop wetenschap zich kan onderscheiden van pseudowetenschap.

Logisch positivisme en demarcatie

Logisch positivisme of logisch empirisme is tussen 1920 en 1960 dominant geweest binnen de wetenschapsfilosofie. Hun filosofie was om zo precies en exact mogelijk te zijn als de (natuurlijke) wetenschappen. Het uitgangspunt was dat uitspraken empirisch verifieerbaar moeten zijn. Als een uitspraak niet duidelijk maakt hoe het geverifieerd moet worden, is het een nutteloze uitspraak. De uitspraken of objecten die niet direct geobserveerd kunnen worden, kunnen geverifieerd worden door logische relaties tussen uitspraken. Hieruit volgt dat wetenschap bestaat uit het beschrijven van positieve objectieve feiten inclusief de bijbehorende logische relaties. Dit moet samenkomen in gesloten, logische systemen, die opgebouwd zijn uit axioma’s (algemene waarheden). Op deze manier kan een theorie logisch beredeneerd worden vanuit de axioma’s. Via correspondentieregels worden de axioma’s gerelateerd aan de uitspraken over observaties. Verificatie houdt in dat wanneer de omstandigheden waaronder een uitspraak waar is gespecificeerd kunnen worden, de uitspraak wetenschappelijk gezien respectabel is.

Verenigde wetenschap

Het positivistische plaatje van wetenschap is dat theorieën linguïstische structuren zijn van uitspraken die een bepaalde situatie weergeven met bijbehorende logische relaties. Idealiter zijn theorieën geformaliseerde systemen, zodat uitspraken van elkaar afgeleid kunnen worden. Hypotheses kunnen afgeleid worden van de theorie. Reductie is het vaststellen van relaties tussen theorieën. Op deze manier ontstaat er een verenigde wetenschap. Elke soort wetenschap (biologie, wiskunde, psychologie) hanteert op deze manier dezelfde regels. Wanneer een bepaalde wetenschap niet in het raamwerk past, is het simpelweg geen wetenschap.

Verantwoording vs. ontdekking

De verenigde wetenschap heeft een cumulatief karakter: er worden steeds meer feiten aan het netwerk toegevoegd. Volgens de logisch positivisten is verantwoording het belangrijkste bij rationaliteit en kennis. Hun visie is normatief: zij vertellen hoe wetenschap zich zou moeten ontwikkelen. Hoe het daadwerkelijk gebeurt is een kwestie van de context van ontdekking.

De vooronderstellingen van logisch positivisme

De basiselementen van wetenschappelijke kennis zijn de data van de zintuigen (sense data) en de bijbehorende uitspraken over de observaties. Wetenschap heeft verder theoretische termen die niet direct geobserveerd kunnen worden. Deze kunnen onderdeel zijn van theoretische termen mits ze gerelateerd kunnen worden aan gecontroleerde observaties. Ten derde is kennis linguïstisch, wat inhoudt dat kennis in uitspraken naar voren komt en dat deze op een logische manier opgesteld zijn. Bovendien hebben alle soorten wetenschap dezelfde soort observatiemethode en dezelfde logica. Daarom kan het systeem verenigd worden. Ten vijfde is de context van verantwoording de enige geldende context Tenslotte is wetenschap cumulatief.

Wittgenstein

De eerste fase van Wittgensteins filosofie ging over de relatie tussen taal en de wereld. De structuur van de wereld kan teruggevonden worden in de structuur van taal. In zijn tweede fase begon hij de positivistische theorieën van taal (waaronder zijn eigen) te bekritiseren. Hij had kritiek op de aanname dat vooronderstellingen of uitspraken een weergave waren van basisfeiten en dat de waarheid hiervan getoetst kon worden door ze individueel te bekijken. Wittgenstein richtte zijn aandacht op de analogie van spelletjes. Spelletjes hebben regels en taal is alleen van betekenis binnen het spel. Een taalspel is een activiteit en de betekenis van een element van dat spel wordt weergegeven in acties. De kern van Wittgenstein’s theorie is: betekenis is gebruik. Beschouw het volgende voorbeeld. Wanneer wij zeggen: “Mag ik het zout?” spelen wij niet een spel om toestemming, maar een spel of iemand het zout wil aangeven. Een feit is een overtuiging en de manier waarop wij dingen zien. Het is ingebed in taalspellen. Wittgensteins verandering van gedachten bracht het logisch positivistische idee van observatietaal als demarcatiecriterium in gevaar.

Sellar en de mythe van het gegeven

Volgens Sellar is een aantal van onze mentale toestanden gegeven. Dat wil zeggen dat we er direct bewust van kunnen zijn. De directe toegang is voorbehouden voor de persoon waarvan de mentale toestand is; niemand anders heeft daar toegang tot. Introspectie is de observatie van gebeurtenissen in de eigen mentale wereld. Introspectie is lange tijd een populaire methode binnen de psychologie geweest, maar er zijn twijfels over de betrouwbaarheid. Dat is een reden om te twijfelen aan het “gegeven”. Hetzelfde idee van gegeven mentale toestanden is terug te vinden in de epistemologie. Traditioneel gezien is de epistemologie gebaseerd op directe, sensorische kennis. Volgens Sellar gaat dit dus niet op. Volgens hem zijn mentale toestanden theoriegeladen en dus onderhevig aan empirische falsificatie.

Quine en empirisme

Quine weerlegt twee positivistische aannames. Ten eerste weerlegt hij de overtuiging dat er een fundamentele tweedeling is tussen ware uitspraken die analytisch zijn (“de cirkel is rond”) en de waarheden die synthetisch zijn (“deze samenvatting heeft een aantal woorden”). De andere aanname is de overtuiging dat elke betekenisvolle uitspraak op zichzelf een observatie is en dat deze in isolatie van andere uitspraken gezien kan worden. Analytische uitspraken geven informatie over taal, definities en de betekenis van woorden, terwijl synthetische uitspraken een waarheid over de wereld of een bepaalde stand van zaken naar voren brengt. Volgens Quine is deze tweedeling niet zo duidelijk als doet voorkomen. Hierdoor kan je een uitspraak dus ook niet in isolement toetsen. Aparte uitspraken kunnen niet getoetst worden, maar theorieën wel. Dit kan samengevat worden in epistemologisch holisme. Ten eerste bestaat er geen a priori kennis, is kennis niet immuun voor empirische weerlegging en niet onafhankelijk van theorieën. Ten tweede kan niet één uitspraak weerlegd worden als er een tegenstrijdige observatie gedaan wordt. De hele theorie moet dan opnieuw bekeken worden. Quine zag dit als een vorm van pragmatisme.

De Quine-Duhemthese

Een consequentie van Quine’s uitspraak is dat elke uitspraak waar kan zijn, zolang er drastische veranderingen aangebracht worden ergens in het systeem. Observatie kan dus op verschillende manieren overeenkomen met de theorie. Dit had Duhem al eerder ondervonden: de data van het experiment zullen kloppen wanneer er (genoeg) veranderingen toegebracht worden aan de theorie. De consequentie hiervan is dat bewijs op zichzelf een hypothese noch kan afwijzen, noch kan bevestigen. Dit idee ondermijnt verificatie.

Hanson over de theoriegeladenheid van observaties

Iets zien is theoriegeladen. Om een samenvatting te zien, moet je weten wat het concept samenvatting inhoudt. Wanneer deze kennis ontbreekt, heeft het geen zin om ergens naar te kijken. Vanwege de theoriegeladenheid is wetenschap een manier van denken over de wereld en een manier van het conceptualiseren van dingen. Wetenschappers beginnen dus bij data, maar de data zijn pas betekenisvol binnen een theorie. Een theorie vormt een conceptueel Gestalt door fenomenen in systemen te passen.

Join World Supporter
Join World Supporter
Log in or create your free account

Why create an account?

  • Your WorldSupporter account gives you access to all functionalities of the platform
  • Once you are logged in, you can:
    • Save pages to your favorites
    • Give feedback or share contributions
    • participate in discussions
    • share your own contributions through the 7 WorldSupporter tools
Follow the author: Vintage Supporter
Promotions
verzekering studeren in het buitenland

Ga jij binnenkort studeren in het buitenland?
Regel je zorg- en reisverzekering via JoHo!

Access level of this page
  • Public
  • WorldSupporters only
  • JoHo members
  • Private
Statistics
[totalcount]
Comments, Compliments & Kudos

Add new contribution

CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.