Inleiding; waar gaat het artikel over?

Het personen- en familierecht is een zeer dynamisch gebied, het is constant aan verandering onderhevig. In dit artikel bespreken de auteurs eerst de wetsvoorstellen herziening kinderalimentatie en herziening partneralimentatie, en vervolgens het rapport van de Staatscommissie Herijking ouderschap.

Wat verandert er door het wetsvoorstel herziening kinderalimentatie?

Het hoofddoel van de herziening is volgens de initiatiefnemers om het systeem eenvoudiger en transparanter te maken, om zo alimentatieplichtigen meer bereid te krijgen om ook daadwerkelijk te betalen. Zij hebben hiervoor de volgende aanpassingen voorgesteld:

1. Nieuwe rekensystematiek. De grondslag voor de alimentatie wordt nog steeds bepaald aan de hand van de behoefte van het kind en de draagkracht van de ouders, maar de systematiek waarmee die wordt bepaald verandert: de behoefte van het kind wordt forfaitair vastgesteld, evenals de draagkracht van beiden ouders na scheiding. Bij AmvB worden twee tabellen opgesteld, waarmee het percentage dat beide ouders in de draagkracht van de behoeftes van het kind hebben, bepaald kan worden. Daarna wordt op basis van deze draagkracht en de overeengekomen zorgverdeling de kindgebonden- en verblijfskosten vastgesteld, waarna de hoogte van de alimentatie bepaald kan worden.

2. Afschaffing onderhoudsplicht stiefouders. Maximaal 2 personen kunnen onderhoudsplichtig zijn. Uitzonderingen hierop zijn artt. 1:253w en 1:394 BW.

3. Wijzigingen duur onderhoudsplicht. De onderhoudsplicht voor studerende kinderen wordt verlengt tot 23 jaar, voor niet-studerende kinderen boven de 18 wordt deze afgeschaft.

4. Minimumbijdrage van €50,-. Aangezien kinderen opvoeden altijd geld en verantwoordelijkheid eist, wordt een minimumbijdrage (voor alle kinderen samen) van €50,- voorgesteld, ongeacht het inkomen van de ouder.

5. Halfbroertjes en -zusjes. De financiële verplichtingen van een ouder jegens zijn kinderen blijven hetzelfde indien die ouder uit een nieuwe relatie halfbroertjes of zusjes verwekt.

6. Sancties voor onwillige ouders. Als een ouder bijvoorbeeld geen of te weinig inzicht in zijn inkomsten geeft, wordt voor de behoefte van het kind het maximale bedrag van de in a genoemde tabel vastgesteld. Deze komt, afgezien van de eerste €50,-, volledig ten verantwoordelijkheid van de eerstgenoemde ouder.

Wat verandert er door het wetsvoorstel herziening partneralimentatie?

De doelstellingen bij onderstaande aanpassingen zijn voornamelijk de partneralimentatie eerlijker, eenvoudiger te berekenen en van kortere duur te maken. Hiervoor stellen de initiatiefnemers de volgende veranderingen voor:

1. Nieuwe grondslag partneralimentatie. De grondslag zal, in tegenstelling tot de huidige situatie, waar deze bestaat uit het in stand houden van de tijdens het huwelijk genoten levensstandaard, gebaseerd worden op compensatie voor verlies aan verdienmogelijkheden ten gevolge van achterstand op de arbeidsmarkt doordat één van de partners ten gevolge van het huwelijk minder tijd aan zijn/haar carrière kon besteden.

2. Beperkte duur. In beginsel wordt dit volgens het voorstel 5 jaar, met een aantal kanttekeningen;

   Als de exen geen kinderen jonger dan 12 jaar hebben, en het huwelijk 3 jaar of korter duurde, is er in zijn geheel geen recht op partneralimentatie; duurde het huwelijk langer dan 3 jaar, dan is er een plicht tot betaling van partneralimentatie voor de helft van de duur van het huwelijk. Als er wel kinderen jonger dan 12 jaar zijn, duurt de partneralimentatie de helft van de duur van het huwelijk, maar in ieder geval totdat het jongste kind 12 is.

   Als het huwelijk langer dan 15 jaar geduurd heeft en de alimentatiegerechtigde partner maximaal 10 jaar van de AOW-leetijd verwijdert is, geldt de alimentatieplicht tot de AOW leeftijd is bereikt door de alimentatiegerechtigde, waarna de plicht altijd eindigt.

3. Mogelijkheid tot afwijken van wettelijke minimumregeling partneralimentatie bij huwelijkse voorwaarden. Afspraken omtrent hoogte, duur en rekensystematiek van de alimentatie in de huwelijkse voorwaarden zouden volgens de initiatiefnemers geen nietigheid op moeten leveren, ongeacht of ze voor, tijdens of bij beëindigen van het huwelijk gesloten worden.

4. Beperkte wijzigingsmogelijkheden en geen beëindiging bij nieuwe partner. De hoogte en duur van de partneralimentatie kan slechts nog gewijzigd worden indien er een dusdanige verandering van omstandigheden is dat handhaving van de bestaande alimentatieplicht naar redelijkheid en billijkheid niet kan plaatsvinden. Tevens wordt de partneralimentatie niet meer beëindigd indien de alimentatiegerechtigde een nieuwe partner heeft, wat nu wel het geval is (zie art. 1:160 BW).

Wat is naar voren gekomen uit het rapport van de Staatscommissie Herrijking ouderschap?

Het rapport behandelt meerouderschap, meeroudergezag en draagmoederschap.

Meerouderschap en meeroudergezag

Omtrent meerouderschap, en het daarmee samenhangende meeroudergezag, stelt de staatscommissie dat er een mogelijkheid ingevoerd moet worden die situaties waarin meer dan 2 personen samen een kind verzorgen (meerouderschap) juridisch beschermen. Zij stellen hiervoor een aantal voorwaarden: maximaal 4 ouders in 2 huishoudens, onderling opstellen en door de rechter goed laten keuren van een meerouderschapsovereenkomst, en dit alles nog vóórdat het kind geboren is. Meeroudergezag is het uit de meerouderschapsovereenkomst voorvloeiende gezag dat elk van de ouders heeft.

Draagmoederschap

De commissie wenst wettelijke regeling die draagmoederschap mogelijk maken, zodat hier niet meer voor naar het buitenland uitgeweken hoeft te worden. Tegelijk stelt zij dat het draagmoederschap in Nederland niet veel voorkomt.

Ze stellen ten slotte soortgelijke voorwaarden voor als voor meerouderschap; afspraken van tevoren vast leggen en door de rechter laten goedkeuren. Die afspraken mogen ook een vergoeding inhouden, maar niet meer dan 500 euro per maand bovenop de vergoeding van onkosten.