Saelman/Academisch ziekenhuis VU (HR 31-10-2003, NJ 2006, 112)

Casus

Mevrouw S. staat tijdens haar zwangerschap in 1987 onder behandeling bij arts M. Nadat baby J. geboren is verkeert hij in ernstige toestand, na intensieve behandeling verbetert de situatie van de baby. De ouders van J. waren gedurende de hele periode op de hoogte van de situatie van hun kind.

Na onderzoek, in 1994, blijkt dat het kind vanwege een gestoorde ontwikkeling aangepast onderwijs moet volgen. In een gesprek tussen een arts G. en de ouders, biecht de arts op dat de desbetreffende arts M., achteraf gezien, eerder had kunnen ingrijpen bij de geboorte van de baby. De ouders van het kind stellen hierna arts M. en het ziekenhuis aansprakelijk, in 1996, wegens tekortschieten bij de geboorte van hun kind. Vordering is gebaseerd op tekortschietend of foutief medisch handelen van arts M. en het ziekenhuis. Arts M. en het ziekenhuis betwisten het foutief handelen, maar beroepen zich ook op het feit van verjaring en rechtsverwerking.

De rechtbank heeft het beroep op verjaring gegrond geacht, het Hof voegt hier nog aan toe dat de ouders compleet op de hoogte waren van de laatste ontwikkelingen en dat bij de geboorte van de baby al duidelijk was dat er hersenbeschadiging was opgetreden door zuurstoftekort tijdens de geboorte, hierdoor wisten de ouders al dat de gezondheidsschade nadelig zou zijn voor de ontwikkeling van de baby, alleen wisten ze de omvang van de schade toen nog niet. Het Hof stelt dat de verjaringstermijn begon te lopen toen baby J. geboren werd.

Rechtsvraag

Wanneer begint de verjaringstermijn van 5 jaar ex art. 3:310 lid 1 BW te lopen?

Hoge Raad

De HR is het niet eens met het Hof. Het enkele feit dat baby J. bij zijn geboorte niet gezond bleek, betekent immers nog niet dat de ouders toen reeds bekend waren met de in art. 3:310 lid 1 BW bedoelde aansprakelijke persoon, omdat zij toen geen aanwijzingen hadden dat die gezondheidsproblemen waren terug te voeren op een medische fout. De HR stelt dat de korte verjaringsperiode van 5 jaar, waar het i.c. over gaat, pas begint te lopen wanneer omstandigheden niet langer verhinderen dat de vordering kan worden ingesteld. De HR komt tot oordeel dat de verjaringstermijn begint te lopen zodra hij of diens wettelijke vertegenwoordiger, voldoende zekerheid –hoeft geen absolute zekerheid te zijn- heeft gekregen dat het letsel (mede) is veroorzaakt door tekortschietend of foutief handelen. De benadeelde moet daadwerkelijk in staat zijn een rechtsvordering tot vergoeding van de schade in te stellen. De ouders van J. hebben verklaard dat zij pas na het gesprek met arts G. hebben vernomen dat de gezondheidsschade van J. mede veroorzaakt is door te laat ingrijpen van arts M. Hierdoor is de verjaringstermijn, ex art. 3:310 lid 1 BW, na het gesprek met arts G. begonnen met lopen en niet bij de geboorte van J.

Noot

De Hoge Raad  heeft in dit arrest bepaalt dat de korte verjaringstermijn van art 3:110 pas gaat lopen op de dag na die waarop de benadeelde daadwerkelijk in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van de schade in te stellen. In eerdere arresten heeft de Hoge Raad bepaald dat het in sommige gevallen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was dat de schuldenaar zich erop kon beroepen dat de vijfjarige verjaringstermijn een aanvang had genomen op het in art. 3:310 lid 1 omschreven aanvangstijdstip daarvan. De Hoge Raad heeft uit het oogpunt van redelijkheid en billijkheid het begin van de verjaringstermijn verschoven zodat de benadeelde alsnog recht heeft op de gehele termijn van 5 jaar.

De Hoge Raad verheft hiermee de billijkheidsuitzondering tot een algemene regel. De billijkheid wordt daarbij geheel vanuit het perspectief van de schuldeiser bezien; de toerekening aan de schuldenaar is irrelevant geworden.

De opvatting dat het in art. 3:310 om het daadwerkelijk kunnen instellen van de vordering moet gaan, berust vooral op de ratio van de korte verjaringstermijn: deze dient niet de rechtszekerheid, maar berust op een billijke afweging van de belangen van de schuldeiser en de schuldenaar. Van de schuldeiser kan in redelijkheid worden verlangd niet te lang te talmen met het instellen van zijn vordering. Aan de andere kant wordt de bewijspositie van de schuldenaar  met het verstrijken van de tijd  bemoeilijkt. Hij dient daarom  zekerheid te krijgen over zijn vermogenspositie, zonder daartoe zelf een verklaring van recht te moeten vragen.

De uitspraak van de HR dient vooral instemmin uit praktisch oogpunt. Had de Hoge Raad de uitspraak van het hof aanvaard dan zou iedereen die schade heeft geleden aansprakelijkheidsstellingen moeten versturen naar iedereen die voor dit nadeel aansprakelijk zou kunnen zijn. Dit zou enkel tot een nutteloze claimcultuur leiden. De ouders hadden de arts en het ziekenhuis in dat geval aansprakelijk moeten stellen zelfs  voordat zij wisten dat de slechte conditie van hun zoon bij zijn geboorte te wijten was aan medisch falen. Dus nog voordat de ouders wisten dat er sprake was van civielrechtelijk relevante schade was.

Het enkele feit dat het kind in een slechte conditie ter wereld komt vormt nog geen aanwijzing dat er sprake is van schade waarvoor de arts  of een ziekenhuis aansprakelijk gesteld kan worden. Ook indien er niks mis gaat bij de geboorte kan een kind in slechte conditie ter wereld komen.

Wanneer de benadeelde daadwerkelijk in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van zijn schade in te stellen, zal van geval tot geval verschillen. Zijn er voldoende aanknopingspunten voor het bestaan van aansprakelijkheid van een voldoende bepaalde persoon, dan mag van de benadeelde enig onderzoek worden gevergd. Als er voor de benadeelde voldoende aanleiding is om een onderzoek naar de ontbrekende gegevens omtrent de aansprakelijkheid in te stellen heeft de benadeelde 5 jaar de tijd voor het  instellen van een rechtsvordering of een andere stuitingshandeling.