Salduz v. Turkey (EHRM 27-11-2008, 36391/02)

Casus

In Turkije werd de 17 jarige Salduz vervolgd wegens de deelname aan een (als onwettige ervaren) demonstratie ter ondersteuning van de PKK en het ophangen van een spandoek. Tijdens het politieverhoor dat volgende bekende Salduz de feiten maar trok deze bekentenissen later terug tegenover de openbaar aanklager en de onderzoeksrechter. Salduz stelde dat zijn eerdere bekentenis was afgedwongen onder druk en nadat hij was geslagen. De feiten werden bewezen geacht op basis van de ingetrokken bekentenissen tegenover de politie en Salduz werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van tweeënhalf jaar.

Salduz wendde zich tot het Europees Hof voor de Rechten van de mens en voerde aan dat zijn recht op een eerlijk proces was geschonden omdat hij tijdens het politieverhoor geen bijstand had gehad van een advocaat, en dat zijn verklaringen (zoals afgelegd zonder rechtsbijstand en later ingetrokken) toch als bewijskrachtig werden aanzien.

EHRM

Het Europees Hof van de Rechten van de mens oordeelt allereerst dat vanaf het moment van ondervraging elke verdachte een beroep moet kunnen doen op een advocaat. Hiervan mag alleen in zeer uitzonderlijke situaties worden afgeweken. De rechten van de verdediging worden volgens het EHRM onherstelbaar aangetast als belastende verklaringen die zonder het recht van bijstand van een advocaat als bewijs worden gebruikt. In paragrafen §50 - §55 komt het Hof met de algemene beginselen die van toepassing zijn op zijn oordeel.

Het Hof stelt dat iedereen die van een strafrechtelijk overtreding wordt beschuldigd zich effectief moet kunnen laten verdedigen door een advocaat, indien nodig officieel aangesteld. Hoewel het geen absoluut recht is, is het wel een van de fundamentele kenmerken van een eerlijk proces. Voorts stelt het Hof dat vroegtijdige toegang tot een advocaat deel uit maakt van de procedurele waarborgen waar het Hof in het bijzonder rekening mee zal houden wanneer het onderzoekt of een procedure schade heeft toegebracht aan het essentieel recht zichzelf niet in verdenking te stellen.

In principe wordt onherstelbare schade toegebracht aan de rechten van de verdediging als incriminerende verklaringen die werden afgelegd tijdens een politieverhoor zonder de aanwezigheid van een advocaat gebruikt worden voor een veroordeling.

Zelfs als dwingende redenen uitzonderlijk het weigeren van de toegang tot een advocaat zouden rechtvaardigen, mag zo’n beperking (los van wat de rechtvaardiging dan ook mag zijn) geen onnodige schade toebrengen aan de rechten van de beschuldigde onder artikel 6 EVRM.

Kern

Het EHRM besluit in deze zaak unaniem dat voor de verdachte de toegang tot een advocaat mogelijk moet zijn vanaf de begin fase van het verhoor door de politie. In beginsel wordt onherstelbare schade toegebracht aan de rechten van de verdediging als incriminerende verklaringen die werden afgelegd tijdens een politieverhoor zonder de aanwezigheid van een advocaat gebruikt worden voor een veroordeling.  

Ook al zouden dwingende redenen uitzonderlijk het weigeren van de toegang tot een advocaat rechtvaardigen, mag zo’n beperking geen onnodige schade toebrengen aan de rechten van de beschuldigde onder artikel 6 EVRM.