Slowakije en Hongarije tegen Raad (HvJ 06-09-2017, zaken C-643/15 & C-647/15)

Casus

Tijdens de migratiecrisis in 2015 heeft de Raad een voorlopige maatregel vastgesteld. Met de bedoeling om 120.000 migranten die aan de asielvoorwaarden voldoen, vanuit Griekenland en Italië te herplaatsen naar de andere lidstaten via een verdeelsleutel. Slowakije en Hongarije verzoeken het Hof van Justitie om dit besluit nietig te verklaren.

Het besluit werd genomen op basis van artikel 78 lid 3 EU-Werkingsverdrag (VWEU). Het is met gekwalificeerde meerderheid vastgesteld waarbij onder meer Hongarije en Slowakije, die tegen de maatregel waren, werden overstemd. Deze rechtsgrondslag uit het Verdrag voorziet in de mogelijkheid om voorlopige maatregelen vast te stellen ten gunste van lidstaten die in een noodsituatie terecht komen door een grote toestroom van derdelanders. Op grond van artikel 80 VWEU moeten de lidstaten in het kader van de solidariteit de lasten onder elkaar verdelen. Slowakije en Hongarije voeren o.a. aan dat artikel 78 lid 3 VWEU niet als rechtsgrondslag gebruikt kon worden, dat de gewone wetgevingsprocedure is omzeild, dat vormvoorschriften zijn geschonden en dat deze rechtsgrondslag ongeschikt was. Slowakije en Hongarije vragen het Hof het besluit van de Raad nietig te verklaren.

Hof van Justitie

Het Hof verwerpt de beroepen van Slowakije en Hongarije. De Raad heeft het besluit terecht op grond van artikel 78 lid 3 VWEU vastgesteld. Het hoefde daarom niet de gewone wetgevingsprocedure te gebruiken en het besluit betreft dus een “niet-wetgevingshandeling”. In dat geval hoeven nationale parlementen niet te worden betrokken. Het besluit voldoet aan het vereiste dat het om een “gerichte en tijdelijke afwijking” gaat en geen blijvende wijziging van de wetgevingshandelingen van de Unie op het gebied van asiel inhoudt. De maatregel is alleen voor 24 maanden van toepassing, en is dus van voorlopige aard. Dat asielzoekers langer in de lidstaten zullen verblijven doet niet af aan dit voorlopige karakter. Daarnaast zijn de maatregelen nodig vanwege een noodsituatie. Er zijn door de Raad ook geen procedurele fouten gemaakt.

Het Hof bepaalt ook dat de Raad geen formele of materiële criteria voor het betrokken besluit heeft geschonden. Daarnaast zijn de doeltreffendheid en evenredigheid ook niet geschonden. Bij de vaststelling van het besluit kon het geringe aantal herplaatsgingen niet worden voorzien. Het Hof stelt dat de beoordeling van de doeltreffendheid niet afhankelijk is van beoordelingen achteraf. Het geringe aantal herplaatsingen kan vooral worden verklaard doordat bepaalde lidstaten niet hebben meegewerkt. Ook de verplichte quota voor de herplaatsing is volgens het Hof proportioneel. Het heeft namelijk op evenredige wijze rekening gehouden met de specifieke situatie van elke lidstaat.

Polen had nog aangevoerd dat het besluit onevenredig is voor sommige lidstaten, die „nagenoeg etnisch homogeen zijn zoals Polen” en waarvan de bevolking uit cultureel en taalkundig oogpunt zou verschillen van de op hun grondgebied te herplaatsen migranten. Het Hof volgt dit niet en stelt dat de bepaling naar etnische afkomst overduidelijk in strijd is met het Unierecht en met het EU-Handvest van de grondrechten.

Kern

Het Hof verwerpt de bezwaren van Hongarije en Slowakije m.b.t. de verplichte herplaatsing van vluchtelingen. Dit mechanisme was bedoeld om Griekenland en Italië bij te staan in de gevolgen van de migratiecrisis van 2015. De beroepen worden verworpen. Het besluit van de Raad voldoet aan de formele en materiële vereisten en is dus geldig. Eventuele gebrekkige effectiviteit van de maatregel kon op het moment van totstandkoming door de Raad niet worden voorzien, net zo min als het gebrek aan medewerking van lidstaten als Hongarije en Slowakije zelf.