Forensische orthopedagogiek bestudeert de ontwikkeling en instandhouding van complexe problematiek van kinderen, jongeren, en jongvolwassenen – waaronder delinquentie, ernstige internaliserende, internaliserende, en sociale problemen, naast trauma’s – en de daarmee samenhangende opvoedings- en gezinsproblemen, waaronder kindermishandeling en -verwaarlozing. De problemen zijn zodanig ernstig dat justitieel ingrijpen dreigt of reeds is ingezet.

• Bij strafrechtelijk ingrijpen is een jeugdige of jongvolwassene in aanraking gekomen met de politie vanwege een strafbaar feit. Er wordt binnen jeugdstrafrechtketen bepaald welke strafrechtelijke interventie nodig is om herhaling te voorkomen.

• Bij civielrechtelijk ingrijpen is er sprake van zorgen over de ontwikkelingskansen of veiligheid van een jeugdige en gaat het om maatregelen en interventies ter bescherming van de adolescent.

Op basis van kennis over statische (onveranderbare) en dynamische (veranderbare) factoren die het ontstaan en voortbestaan van ernstige gedrags- en opvoedingsproblemen verklaren, alsmede kennis over hoe deze factoren gediagnosticeerd en beïnvloed kunnen worden in de jeugd, het gezin of systeem daaromheen, onderzoekt de forensische orthopedagogiek de effectiviteit van preventieve/curatieve interventies onder praktijk representatieve condities.

Opvoeding is het centrale begrip in de forensische orthopedagogiek, en vindt plaats in:

• Het eerste opvoedingsmilieu, het gezin

• Het tweede opvoedingsmilieu, de school

• Het derde opvoedingsmilieu, het domein van leeftijdgenoten en vrije tijd.

• Mogelijke vierde opvoedingsmilieu, (semi-)residentiële zorg voor jeugdige.

In deze milieus zijn er aanwijzingen dat inadequate opvoeding bijdraagt aan het ontstaan en instandhouding van complexe problemen, en ook dat opvoeding die bij behoeften en belangen van de jeugdige centraal stelt een beschermende factor kan zijn.

Theoretisch vertrekt de forensische orthopedagogiek vanuit het bio-ecologisch ontwikkelingsmodel, waarin de ontwikkeling van het kind wordt gezien als een samenspel van aanleg (biologisch) en omgeving. Ecologisch betekent dat meerdere invloeden worden bestudeerd. Ontwikkeling betekent dat het kind en hun gedrag, en ook de sociale context en het belang van risico- en beschermende factoren, met het ouder worden veranderen.

De ontwikkeling en gedrag van jeugdigen zijn multi-causaal bepaald, dus dienen interventies zich niet alleen te richten op de aanpak van problematisch functioneren van het individuele kind zelf, maar ook op de sociale omgeving van het kind, met aandacht voor de ontwikkelingsmogelijkheden van het kind in hun opvoedingscontext. Hiermee bestudeerd de forensische orthopedagogiek de wijze waarop ernstige ontwikkelingsrisico’s en complexe gedragsproblemen bij kinderen, jongeren, en jongvolwassenen voorkomen, beperkt, of weggenomen kunnen worden.

Naast aandacht voor de risico’s, is niet minder belangrijk voor de forensische orthopedagogiek de studie naar de wijze waarop beschermende factoren, waaronder competenties van kinderen, ouders, en hun veerkracht, aangesproken of ontwikkeld kunnen worden om het kind de mogelijkheid te geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. De richtlijn hier is het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK), waar vooral vier artikelen direct van belang zijn: artikelen 3 (belang van het kind), 9 (gezinsleven), 12 (participatie) en 16 (geen ongeoorloofde interventie).

Deze vier artikelen ten aanzien van de rechten van het kind betekenen dat de forensische orthopedagogiek een interviewetenschap is die naast een ‘evidence-based’ focus op feiten ook georiënteerd is op waarden.

We moeten realiseren dat elke vorm van (justitieel) ingrijpen, hoe goed bedoeld ook, risico’s met zich mee kan brengen, waardoor negatieve effecten kunnen optreden. Forensische orthopedagogiek heeft dus als uitgangspunt dat alle preventieve en curatieve interventies op hun effectiviteit getoetst moeten worden volgens de meest strenge criteria van wetenschappelijk onderzoek.

‘Evidence-based’ forensische jeugdhulp en -zorg is een kernwaarde van forensische orthopedagogiek. De onderzoeksdoeleneinden van forensische orthopedagogiek zijn:

• Bestuderen van verschillende manifestaties van problemen waar justitieel ingrijpen nodig is of dreigt.

• Het ontwikkelen en evalueren van preventieve en curatieve (justitiële) interventies die zich richten op de oorzaken en gevolgen van kindermishandeling en -verwaarlozing en jeugddelinquentie bij jongeren.

• Ontwikkelen en verbeteren van methoden om gegevens te verwerven, risico’s in te schatten en juiste interventies te kunnen indiceren en te analyseren op het gebied van de forensische jeugdzorg. Zorgen voor theoretische integratie in het onderzoek naar kindermishandeling en -verwaarlozing en jeugddelinquentie door middel van overzichtsstudies.

Dit handboek bestaat uit drie delen:

1. Theorie/etiologie (Chapter 2 t/m 13)

2. Screening, risiscotaxatie, en diagnostiek (Chapter 14 t/m 22)

3. Behandeling (Chapter 23 t/m 52)