JoHo

Welke historische perspectieven op abnormale kinderpsychologie zijn er?

Psychische stoornissen uiten zich anders bij kinderen dan bij volwassenen. De huidige onderzoeken naar abnormale psychologie bij kinderen focussen op:

1. Het definiëren van de kenmerken van normaal en de kenmerken van abnormaal gedrag bij kinderen van verschillende leeftijden, sekse en etnische of culturele achtergrond.
2. Het identificeren van de oorzaken en de correlaties van abnormaal kindgedrag.
3. Het voorspellen van de lange termijn consequenties van abnormaal gedrag bij kinderen.
4. Het ontwikkelen en evalueren van behandelingsmethodes en interventies.

Tijdens de zeventiende en achttiende eeuw stierven 2 op de 3 kinderen voor hun vijfde verjaardag, vaak met de reden dat er geen antibiotica of andere medicatie beschikbaar was. De situatie werd langzaamaan beter tijdens de negentiende eeuw en twintigste eeuw. Er is ontstond een grote aandacht voor de problemen van kinderen en adolescenten. Hierdoor is er ook meer aandacht gekomen voor hun mentale welzijn en kwaliteit van leven. Deze verbetering is het resultaat van een vergrote maatschappelijke herkenning van de sensitiviteit en behoeftes van kinderen die tijdens de twintigste eeuw is ontstaan. 

De vroege theorieën over abnormale kinderpsychologie verdelen we onder in de vroege biologische theorieën en de vroege psychologische theorieën:

• Vroege biologische theorieën over abnormaal gedrag bij kinderen legden nadruk op het individu als oorzaak van het probleemgedrag. Dit leidde soms tot simplistische en inaccurate overtuigingen over de oorzaken van probleemgedrag.
• Vroege psychologische benaderingen poogden psychologische processes te omschrijven als ontstaan door een combinatie van de aangeboren basiskennis van baby's en de invloed van de omgeving die gedrag, emoties en cognities modelleert. Freud's psychoanalytische theorie was en is nog altijd een erg invloedrijke theorie binnen de psychologie. De psychoalaytische theorie focust op de persoonlijkheid en het onderbewustzijn van mensen als de oorzaak van mentale problemen. Vandaag de dag heeft de psychoanalytische theorie weinig invloed meer op de klinische praktijk. Het behaviorisme stelt dat menselijk gedrag niet het resultaat is van overdracht vna het onderbewustzijn, maar het resultaat is van geconditioneerde emotionele reacties. Watson staat bekend om zijn theorie over emotie naar aanleiding van zijn 'Little Albert' onderzoek. 

Psychodynamische benaderingen waren dominant in de eerste helft van de twintigste eeuw. Tijdens de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw werd gedragstherapie een systematisch toegepaste benadering om stoornissen bij kinderen en gezinnen te behandelen. Van origine was deze behandeling gebaseerd op de theorieën van operante en klassieke conditionering. Vandaag de dag bestaat er uitgebreide wetgeving om de rechten van kinderen te beschermen en te waarborgen.

Wat bedoelen we met abnormaal gedrag bij kinderen en adolescenten?

Mentaal welzijn professionals proberen de sterktes en zwaktes van kinderen te ontdekken, alhoewel er helaas vaak vooral aandacht is voor de zwakke punten van een kind. Diversiteit in hoe kinderen hun psychologische sterke punten en zwaktes verkrijgen vormt een ijkpunt in de abnormale kinderpsychologie. Het vaststellen van de krachten en zwaktes van een kind kan helpen in de begeleiding van een zo gezond en positief mogelijke ontwikkeling. Om te bepalen wanneer we kunnen spreken van abnormaal gedrag, moeten we kijken naar de fase van ontwikkeling waarin een kind zich op het moment beweegt, en daarnaast de unieke copingstrategieën en compensatiegedrag van een kind in kaart brengen. Het definiëren van een psychische stoornis betreft een identificatie van de specifieke gedragspatronen, cognitieve denkwijzes en fysieke symptomen die een individu ervaart. Het definiëren van abnormaal gedrag vereist een inschatting van de mate waarin het gedrag van een persoon maladaptief, schadelijk, disfunctioneel of verstorend is. Wanneer er sprake is van abnormaal gedrag, laat de persoon in kwestie een bepaalde mate van onrust zien, net zoals een bepaalde mate van een beperking van het dagelijks functioneren. Daarnaast zorgen deze beperking en onrust ervoor dat er een vergroot risico ontstaat op verder lijden en leed. Ten slotte is het ook belangrijk om te bepalen of de negatieve situatie verklaart kan worden door recente levensgebeurtenissen of misschien wel passen bij de culturele en ethnische achtergrond van een persoon. De termen die we gebruiken om abnormaal gedrag te beschrijven zijn ervoor bedoeld om gedrag te omschrijven, en niet om labels op individuen te plakken.

Competentie gaat over de vaardigheid van een kind om zich op succesvolle wijze aan te passen aan zijn of haar omgeving. De ontwikkelingscompentie van een kind wordt weerspiegelt in de vaardigheid van het kind om interne en externe bronnen te gebruiken om succesvolle aanpassing te bereiken. Een beoordeling dat een kind in een bepaalde mate afwijkt vereist kennis over het gedrag van het kind vergeleken bij de norm. Ontwikkelingstaken betreffen een breed scale aan domeinen van competentie zoals gedrag en academische prestatie die we vaststellen bij een kind om te bepalen hoe een kind zich ontwikkelt. Kennis over de ontwikkelingstaken is essentieel om in te kunnen schatten of het gedrag van een kind aan de normale kant of de abnormale zijde van het spectrum valt. 

De vele factoren die bijdragen aan abnormaal gedrag bij kinderen kunnen enorm verschillen van persoon tot persoon, ook al gaat het om dezelfde psychische stoornis. Het onderzoek naar psychische stoornissen bij kinderen betreft pogingen om de problemen en vaardigheden bij een stoornis te beschrijven. Daarnaast wil het onderzoek naar abnormale kinderpsychologie de veroorzakende factoren van een stoornis begrijpen, deze behandelen en voorkomen. De ontwikkelingspatronen van stoornissen helpen om de aard van een normale en een abnormale ontwikkeling te omschrijven. Multifinaliteit refereert naar de situatie waarbij verschillende uitkomsten het resultaat zijn van dezelfde beginpunten. Equifinaliteit verwijst naar de situatie waarbij dezelfde uitkomsten het resultaat zijn van verschillende oorzaken. Wat belangrijk is om te onthouden is dat er veel factoren zijn die kunnen bijdragen aan een stoornis. De factoren die de oorzaak vormen van een stoornis verschillen enorm van casus tot casus. Individuen met exact dezelfde stoornis uiten hun gedrag op zeer uiteenlopende manieren. De ontwikkelingspatronen die de oorzaak vormen van een stoornis zijn talrijk en interacteren met elkaar.

Wat is de invloed van risicofactoren en wanneer spreken we van veerkracht?

De normale ontwikkeling van kinderen kan in gevaar worden gebracht door de aanwezigheid van risicofactoren. Risicofactoren kunnen zowel acute en stressvolle situaties zijn, als chronische moeilijkheden. Sommige kinderen zijn veerkrachtiger in aanwezigheid van deze risicofactoren dan andere kinderen. Een hoge mate van veerkracht is gerelateerd aan een sterk zelfvertrouwen, goede coping vaardigheden, de vaardigheid om risicovolle situaties te vermijden en de vaardigheid om te herstellen van tegenslag. Echter is veerkracht niet een universele, categorische of gefixeerde karaktereigenschap van een kind. De veerkracht van kinderen is gerelateerd aan een beschermende triade van bronnen afhankelijk van de huidige situatie en gezondheidsbevorderende gebeurtenissen zoals individuele kansen, hechte familierelaties en kansen voor het individu op de ondersteuning vanuit zijn of haar gezin of zijn of haar omgeving. Het feit dat veerkracht afhankelijk is van actuele externe factoren biedt ons een begrip van waarom dezelfde beginpunten kunnen leiden tot verschillende uitkomsten, als bij multifinaliteit.

Wat is het belang van het bestuderen van mentale gezondheidsproblemen bij kinderen en tieners?

Tegenwoordig is het een breed geaccepteerd idee dat mentale gezondheidsproblemen veelvuldig voorkomen onder kinderen en tieners. De wetenschap heeft aangetoond dat de meeste psychische stoornissen hun oorsprong vinden in de kindertijd of tienertijd. Daarnaast zorgen risicofactoren in de kindertijd ervoor dat mensen een verhoogd risico hebben om op latere leeftijd een stoornis of psychische problemen te ontwikkelen. Het gebruik van mentale gezondheidsdiensten is over de recente periode enorm toegenomen. Omdat de kindertijd zo'n ontzettend vormende periode is, is het belangrijk om juist bij deze levensfase mentaal welzijn te bestuderen.

Welke factoren dragen bij aan de prevalentie en de expressie van psychische  stoornissen?

Een duidelijk begrip van zowel de normale ontwikkeling als de abnormale ontwikkeling van kinderen is een vereiste om in te kunnen schatten welke problemen het meest waarschijnlijk zijn om aan te houden en over welke problemen en gedragingen een kind waarschijnlijk heen zal groeien. 1 op de 8 kinderen heeft een probleem met de mentale gezondheid die zijn of haar functioneren significant beperkt. Een significant aandeel van de kinderen groeit helaas niet over deze moeilijkheden heen. Echter is het wel zo dat de manier waarop deze moeilijkheden worden geuit erg veranderlijk kunnen zijn in aard en ernst door de tijd heen.

Mentale gezondheidsproblemen zijn vrij ongelijk verdeeld. Kinderen met een lagere sociaal economische status, kinderen die te maken krijgen met ongelijkheid en kinderen die te maken hebben met een toxische of gewelddadige omgeving lopen een veel groter risico om mentale gezondheidsproblemen te ontwikkelen dan kinderen die niet te maken hebben met deze risicofactoren. De biologische sekse, etnische achtergrond en de culturele omgeving van een kind spelen ook een belangrijke rol bij hoe de gedragsproblemen en emotionele problemen van een kind worden geuit en in welke mate deze worden herkend door anderen. Kinderen die cultureel gezien of op basis van etniciteit een minderheid vormen in de samenleving lopen een groter risico op uitsluiting. Meisjes hebben vaker last van internaliserend probleemgedrag, zoals angst, depressie, somatische symptomen en teruggetrokken gedrag. Jongens hebben aan de andere kant vaker last van externaliserend probleemgedrag, zoals agressie en delinquent gedrag. Veerkracht bij jongens kan worden gerelateerd aan het hebben van een mannelijk rolmodel, veel structuur, regels en aanmoediging van emotionele openheid. Veerkracht bij meisjes kan dan weer worden gerelateerd aan het hebben van een ondersteunende vrouwelijke verzorger gecombineerd met onafhankelijkheid. Veel problemen in de kindertijd hebben levenslange consequenties voor het welzijn van het kind maar ook voor de maatschappij. Psychopathologie kost de maatschappij op economisch vlak veel, zoals door het gebruik van ziekenhuizen, educatiesystemen en het rechtssysteem.