Binnen de ontwikkelingspsychologie proberen wetenschappers veranderingen in de manier waarop mensen denken en zich gedragen tijdens de ontwikkeling te identificeren en te beschrijven. Om deze processen en veranderingen te begrijpen, stellen ze theorieën op. Pas sinds de afgelopen eeuw wordt de jeugd als een andere fase gezien dan de volwassenheid. Sindsdien wordt er pas empirisch onderzoek gedaan om deze theorieën te testen.
Binnen de ontwikkelingspsychologie zijn veel verschillende – en soms ook tegenstrijdige – theorieën over de ontwikkeling van het kind.
Wat is de relatie tussen overerving en omgeving en de oorsprong van gedrag?
Door de jaren heen is er veel discussie geweest over de vraag of psychologische ontwikkeling wordt bepaald door natuurlijke factoren of door de omgeving waarin een kind opgroeit. Deze discussie wordt het nature versus nurture debat genoemd. De ene kant beschrijft nativism; het idee dat de ontwikkeling voornamelijk wordt bepaald door erfelijke factoren. De andere kant beschrijft empiricism; het idee dat ontwikkeling voornamelijk wordt bepaald door omgevingsfactoren.
De meest hedendaagse theorieën erkennen dat zowel erfelijke als omgevingsfactoren de menselijke ontwikkeling beïnvloeden. Wetenschappers verschillen nu echter van mening in de mate waarop de genoemde factoren van invloed zijn op verschillende vlakken in de ontwikkeling. Moderne wetenschappers onderzoeken hoe erfelijke en omgevingsfactoren samenwerken om verandering in ontwikkeling teweeg te brengen. Deze interactie is een actief, dynamisch proces waarbinnen het ontwikkelende kind zelf een actieve en essentiële rol speelt.
Hoe worden continuïteit en discontinuïteit gebruikt in het beschrijven van verandering in de ontwikkeling?
Ontwikkelingspsychologen vragen zich af hoe patronen in de veranderingen binnen de ontwikkeling het best kunnen worden beschreven. Sommigen zien ontwikkeling als een doorlopend proces waarbij elke nieuwe gebeurtenis voortbouwt op eerdere ervaringen (continuous development). Dit houdt in dat vaardigheden op een geleidelijke manier veranderen. Andere ontwikkelingspsychologen zien ontwikkeling als een niet-doorlopend proces (discontinuous development). Dit houdt in dat veranderingen plotseling gebeuren, resulterend in kwalitatief verschillende stadia van ontwikkeling.
Waarom zijn kritische en sensitieve periodes van belang voor de ontwikkeling?
Een kritische periode in de ontwikkeling is een leeftijdsfase waarbinnen bepaalde ervaringen nodig zijn om de ontwikkeling op een bepaalde manier te laten verlopen. Een sensitieve periode is een leeftijdsfase waarbinnen specifieke ervaringen optimaal zijn om de ontwikkeling op een bepaalde manier te laten verlopen. Het bestaan van deze periodes impliceert dat mensen bepaalde dingen kunnen doen om de omgeving te optimaliseren voor het ontwikkelende kind.
Wat zijn domein-algemene en domein-specifieke ontwikkelingen?
Veel ontwikkelingspsychologen hebben zich bezig gehouden met de vraag in hoeverre de ontwikkeling van een nieuwe vaardigheid invloed heeft op andere domeinen. Domein-algemene ontwikkeling houdt in dat ontwikkelingen invloed kunnen hebben op veel verschillende vaardigheden. Piaget is een voorbeeld van een ontwikkelingspsycholoog die vooral de kant van de domein-algemene ontwikkeling beargumenteerde. Domein-specifieke ontwikkeling doelt erop dat de ontwikkeling van verschillende vaardigheden onafhankelijk van elkaar gebeurt en weinig invloed heeft op de vaardigheden in andere domeinen.
Hoe worden de factoren binnen de ontwikkelingspsychologie ingedeeld?
Ontwikkelingspsychologen kijken ook naar hoe ontwikkeling het beste beschreven kan worden. Er zijn verschillende niveaus waarop ontwikkeling kan worden beschreven. Deze levels of explanation sluiten elkaar niet uit. De vraag over welk niveau het meest informatief is, is controversiëler. Een manier om deze vraag te beantwoorden is door vast te stellen op welke niveau de factoren zijn die van invloed zijn op de verandering bij de ontwikkeling. Ontwikkelingspsychologen erkennen steeds meer dat ontwikkeling waarschijnlijk wordt veroorzaakt door meerdere factoren op alle niveaus.
Er kan vanuit verschillende perspectieven naar de ontwikkelingspsychologie gekeken worden, zoals het culturele, biologische of ecologische perspectief.
Wat is het perspectief van individuele kenmerken en contextuele invloeden?
De ontwikkelingspsychologie moet proberen rekening te houden met individuele variaties in ontwikkeling. Individuele variatie komt voor bij zowel normale als abnormale ontwikkelingen. Ontwikkelingspsychologen leggen in verschillende mate de nadruk op individuele kenmerken. Het is het best om ontwikkeling van een individu te zien als een interactie tussen genen en omgeving. Een belangrijke manier waarop individuele kenmerken worden onderzocht, is door te onderzoeken hoe kinderen verschillend reageren wanneer ze geconfronteerd worden met situationele uitdagingen of met gevaren voor een gezonde ontwikkeling. Sommige gevaren zijn biologisch of psychologisch, andere gevaren komen uit de omgeving.
Wat is het culturele perspectief?
Kinderen groeien in zeer verschillende omgevingen op. Kinderen hebben daarom verschillende ervaringen die van invloed kunnen zijn op hun ontwikkeling. Het vergelijken van de ontwikkeling van mensen in verschillende culturen laat zien hoe ontwikkeling kan variëren. Het geeft ook inzicht in de rol van de omgeving op de ontwikkeling van onze psychische vaardigheden.
Wat is het biologische perspectief?
Wanneer men ontwikkelt, veranderen zij ook op biologisch niveau. Ontwikkeling en de interactie tussen genen en de omgeving gebeurt op het niveau van neuronen en hersenactiviteit. Er zijn bepaalde manieren waarop de hersenen en neuronen zich gedragen en ontwikkelen. Dit heeft invloed op de ontwikkeling van ons gedrag, onze sociale relaties en onze cognitieve vaardigheden.
Wat is het ecologische perspectief?
Het ecologische perspectief is een perspectief dat benadrukt hoe belangrijk het is om niet alleen de relaties tussen organismen (bijvoorbeeld het kind) en verschillende milieusystemen (bijvoorbeeld de familie) te begrijpen, maar ook de relaties tussen dergelijke systemen onderling. Urie Bronfenbrenner bedacht het chronosysteem. Dit is een theoretisch raamwerk dat de lagen van milieusystemen die de ontwikkeling van het kind beïnvloeden beschrijft. Deze vier systemen veranderen met de tijd.
- Het microsysteem is de omgeving waarin het kind leeft en contact heeft met de mensen en instituten die het dichtst bijstaan.
- Het mesosysteem omvat de onderlinge relaties van de componenten binnen het microsysteem.
- Het exosysteem is samengesteld uit omgevingen die van invloed zijn op de ontwikkeling van een kind, maar waarbij het kind grotendeels alleen indirect contact heeft (bijvoorbeeld het werk van de vader).
- Het macrosysteem representeert de ideologische en institutionele patronen van een bepaalde cultuur of subcultuur.
Zowel het kind als zijn omgeving verandert met de tijd. De verandering kan ontstaan vanuit het kind zelf (bijvoorbeeld puberteit) of vanuit de omgeving (bijvoorbeeld scheiding van de ouders). Bronfenbrenner stelt dat ontwikkeling de interactie tussen een veranderend kind met een veranderende ecologische omgeving in al zijn complexiteit inhoudt.
Wat is het levensperiode perspectief?
Dit perspectief gaat er vanuit dat ontwikkeling een proces is dat over het gehele leven doorloopt. Historische factoren die de psychische ontwikkeling kunnen beïnvloeden worden in dit perspectief meegenomen. Het effect van historische factoren op de ontwikkeling wordt ook wel het age cohort effect genoemd. Een age cohort is een groep van individuen die in hetzelfde jaar of tijdens dezelfde algemene historische periode zijn geboren. Hun historische ervaringen komen overeen.
Waarom zijn andere disciplines binnen de psychologie belangrijk voor de ontwikkelingspsychologie en vice versa?
De ontwikkelingspsychologie is een centraal punt in de psychologie, omdat andere disciplines vaak voortkomen vanuit ontwikkeling en verandering. Daarnaast zijn de andere disciplines nodig bij de ontwikkelingspsychologie om te zien waar de ontwikkeling naar toe leidt. Er is dus een overzicht nodig van alle disciplines om het belang van de ontwikkelingspsychologie te zien voor andere disciplines en vice versa. Dan blijkt dat elk persoon en bijna elk psychologisch proces een ontwikkeling doormaakt. Daarom is het begrip van ontwikkeling fundamenteel om menselijk gedrag te begrijpen.
