Terugkeer en remigratie na een lang verblijf in het buitenland: vragen en antwoorden over orienteren en overleven
Wat zijn eerste aandachtspunten als je na lang verblijf in het buitenland of emigratie overweegt terug te keren naar Nederland?
Jaarlijks keren tienduizenden Nederlanders terug na een langer verblijf in het buitenland: mensen die in het buitenland gewoond en gewerkt hebben. Expats keren uiteraard periodiek terug: de uitzending is beëindigd, men keert terug naar het bedrijf in Nederland of een nieuwe baan is gevonden. Maar ook één op de drie emigranten keert uiteindelijk terug naar Nederland, uiteraard om allerlei redenen. Terugkeren blijkt in de praktijk niet altijd mee te vallen. Ben je als expat in het buitenland geweest en liepen de meeste voorzieningen, en je baan, in Nederland door dan zal je over het algemeen minder drempels ondervinden dan wanneer je als emigrant in het buitenland hebt gewoond.
- je hebt er lang naartoe geleefd en dacht dat je Nederland voor een flinke tijd - of voorgoed- had verlaten. Waarom dan toch terugkeer overwegen? De redenen voor emigranten om toch terug te willen keren naar Nederland zijn misschien nog wel diverser dan de redenen om er weg te willen: beter onderwijs in Nederland, het warme klimaat dat toch ging vervelen, een einde aan het contract van uitzending, ziekte, oorlogsdreiging, heimwee, slechte medische omstandigheden, het niet van de grond komen van het eigen bedrijf, de kleinkinderen, het mislukken van een relatie, ouder wordende ouders...
- wat je reden ook is; terugkeren naar Nederland is minstens zo'n grote stap als vertrekken uit Nederland en verdient dus tijdige planning en voorbereiding.
- veel van de keuzehulp, tips, adviezen en checklists die je bij JoHo vindt voor uit Nederland vertrekkende emigranten, gelden evenzeer als je juist weer terugkomt naar Nederland. Loop de diverse keuzehulp items dus eens na, en vertaal de informatie naar de situatie waarin je juist terugkeert naar Nederland.
- daarnaast vind je in deze Terugkeer keuzehulp aanvullende aandachtspunten; check de diverse onderdelen.
Waar op te letten als je na emigratie of lang verblijf in het buitenland een terugkeer naar Nederland overweegt?
Veel terugkeerders omschrijven een gevoel van "overvallen worden" door de veelheid aan praktische en emotionele aandachtspunten bij terugkeer. Terugkeren is eigenlijk ook een soort 'uitzending', met alle fasen en regelperiodes die daarbij horen.
Om dit gevoel te verkleinen, is het belangrijk om waar mogelijk al vóór terugkeer aandacht te besteden aan de volgende punten:
- je terugkeer naar Nederland is eigenlijk ook weer een nieuwe 'emigratie', of een nieuwe 'uitzending', met alle fasen die daarbij horen.
- betrek tijdig alle betrokkenen: je eventuele partner, kinderen, maar ook de mensen die in Nederland weer met je te maken krijgen; maak net als bij je vertrek uit Nederland voor iedereen een plan van aanpak, beschrijf verwachtingen, persoonlijke doelen na terugkeer.
- heroriëntatie op Nederland: afhankelijk van de mate waarin je betrokken bent gebleven bij Nederland kan het goed zijn je via online nieuwssites, kranten, tijdschriften e.d. opnieuw te oriënteren op wat er zoal speelt in Nederland.
- werk vinden in Nederland: start tijdig met je zoektocht, lees de aanvullende tips in deze keuzehulp.
- taal, cultuur & onderwijs: afhankelijk van de periode waarin je buiten Nederland bent geweest kan je kennis van de Nederlandse taal zijn weggezakt; zeker als je afhankelijk bent van een baan in Nederland is het raadzaam deze kennis nog voor terugkeer bij te gaan spijkeren, bijvoorbeeld via Nederlandse les ter plaatse, cursussen op afstand of online taalcursussen.
- uitkeringen: onderzoek of je mogelijk recht hebt op uitkeringen om de periode tot aan nieuw werk makkelijker te kunnen overbruggen.
- woningen: wellicht kun je voor een overbruggingsperiode terecht bij vrienden of familie, maar veel terugkeerders ervaren dit niet als ideaal. Oriënteer je tijdig op de mogelijkheid tijdelijke huisvesting te huren en/of gebruik de makelaarsplatforms voor hernieuwde oriëntatie op woonplaats en koophuizen. Ben je nog niet zeker van de locatie waar je kunt gaan werken, kies dan in eerste instantie voor een huurhuis zodat je flexibel(er) blijft. Als remigrant krijg je trouwens geen voorrang bij wooninstanties.
- als terugkerend expat zal je over het algemeen geholpen worden met baan, woning en eventueel financiële zaken; toch kan terugkeer los van de praktische zaken een behoorlijke (culturele) impact hebben op jezelf, partner en kinderen.
- verreweg de meeste ambtenaren waar je bij remigratie mee te maken krijgt, zijn professionals die je als remigrant objectief benaderen. Hou er in je achterhoofd wel rekening mee dat er soms bij mensen (privé of zakelijk) sentimenten mee kunnen spelen als "je hebt er toch zelf voor gekozen Nederland destijds te verlaten" of "je hebt al die tijd ook geen sociale premies of belasting betaalt in Nederland dus waarom zou je nu ergens recht op hebben". Dat leidt soms tot enige tegenwerking, cynisme of kan wel eens frustrerend zijn, zeker als je ouder bent en vóór je emigratie jarenlang wél premies en belasting hebt betaald.
- check ook de aanvullende aandachtspunten als je terugkeert met kinderen.
Wat zijn aandachtspunten en tips als je na een lang verblijf in het buitenland terugkeert naar je thuisland?
Na een verblijf van enkele, of tientallen, jaren in het buitenland:
- kan je vorige woonlocatie, dorp of stad, er behoorlijk anders uitzien
- kan je moeite hebben met de Nederlandse dagelijkse gang van zaken, routines, gewoonten
- kan het contact met je vrienden en/of familie anders zijn dan je gewend was; jij bent immers vertrokken, je bent veranderd (maar zij misschien ook), het contact dat je digitaal onderhield is toch anders dan wanneer je weer face-to-face contact hebt
- kan je ervaren dat bepaalde aspecten in de Nederlandse samenleving wel degelijk zijn veranderd; ook al hoorde je er op afstand wel eens over, het zelf ervaren kan toch confronterender zijn
- is het begrip bij nog steeds in Nederland wonende familie, vrienden, collega's of zelfs HR-medewerkers niet altijd even groot wanneer je moeite hebt met aanpassen; het is toch immers 'het vertrouwde Nederland'
- ervaar je in de eerste fase van terugkeer vaak een soort euforie (iedereen wil alles van je weten, je hebt nog weinig nieuwe verantwoordelijkheden, voelt jezelf nog 'op vakantie' in Nederland), maar kan je daarna in een zwart gat vallen als het reguliere leven weer begint, de belangstelling wegebt en het aantal verplichte activiteiten toeneemt
Ik was vergeten hoe gehaast iedereen in Nederland is. Gingen we in Australië vaak spontaan bij vrienden of buren op bezoek, in Nederland moest ik wennen aan het feit dat iedereen een volle agenda heeft en je alleen met een vooraankondiging of op afspraak langskomt.
Australië repat
Ik had zeker in het begin moeite met de Nederlandse taal. Ik had continu de Spaanse variant in mijn hoofd, waardoor ik vaak ging hakkelen. Mensen interpreteerden dat als dat ik interessant wilde doen, wilde laten zien dat ik toch echt die bijzondere tijd in het buitenland had gewoond. Maar ik kwam simpelweg gewoon niet op de Nederlandse woorden.
Spanje terugkeerder
Toen we nog in Nederland woonden gingen we met het gezin jarenlang rond Kerst naar ons favoriete restaurant, waar ze ons goed kenden. Dat was stiekem best belangrijk geworden. In het buitenland gingen we ook uit eten rond Kerst, maar dat was toch anders en iedere keer op een andere locatie. Bij terugkeer hadden we ons dan ook voorgenomen deze traditie weer in ere te herstellen. Bleek het restaurant verkocht te zijn, met een andere uitbater dus, volledig verbouwd en een totaal andere kaart. Weg traditie.
Uit Singapore terugkerend expat gezin
Ik was gewend om, op een vriendelijke maar toch ook duidelijke toon met ons huispersoneel om te gaan. Dat was nu eenmaal de manier van met elkaar omgaan. Terug in Nederland gaf ik dan ook duidelijke instructies aan de nieuwe schoonmaakster...en belandde ik met haar in een onprettige discussie over wederzijdse verwachtingen en omgangsmanieren. Een tijd later hebben we het er nog eens over gehad en er om gelachen, maar het moment zelf was behoorlijk confronterend.
Malawi repat
Wat zijn populaire bestemmingen voor pensionados die na een lang verblijf buiten Nederland niet naar Nederland terug willen keren?
- Ben je als emigrant een lange periode in het buitenland geweest, of heb je als expat in verschillende landen gewoond en gewerkt, dan is een uiteindelijke terugkeer naar Nederland helemaal niet zo vanzelfsprekend.
- Bijvoorbeeld factoren als klimaat, ruimte, visum mogelijkheden, medische voorzieningen, kosten van levensonderhoud en familieomstandigheden spelen een sterke rol in de keuze van een land waarin je je oude dag wilt doorbrengen.
- In Europa kiezen veel terugkerende en inmiddels gepensioneerde expats of emigranten voor de voor de hand liggende landen als Spanje, Italië en Frankrijk, maar ook een land als Tsjechië is in opkomst.
- Buiten Europa zijn landen als Zuid-Afrika, Filipijnen, Thailand en Dubai populair, net als diverse Midden-Amerikaanse landen: Costa Rica, Panama, Mexico.
Hoe neem je aan het eind van een lang verblijf in het buitenland zorgvuldig afscheid, voordat je terugkeert naar Nederland?
- terugkeren naar Nederland is lang niet altijd makkelijk. De duur van het verblijf in het buitenland, de leeftijd bij vertrek, het aantal uitzendingen, het tijdstip van terugkeer en de steun uit de omgeving bij terugkeer spelen allemaal een rol bij het acceptatieproces.
- veel expats en hun kinderen houden tegelijkertijd een blijvend open en positieve instelling tegenover andere culturen en weten makkelijk op nieuwe situaties en omstandigheden te reageren. De kinderen hebben vaak al op jonge leeftijd een tweede taal geleerd en dit kan hen later goed van pas komen.
- los van persoonlijke omstandigheden, is het vaak beter om volledig afscheid te nemen van je (vorige) woonland, zeker na een bepaalde leeftijd. Dat betekent in de meeste gevallen dus ook afstand doen van je (koop)huis.
- heb je in het buitenland gewerkt besteed dan tijdig aandacht aan het professioneel afsluiten bij je werkgever; reflecteer bijvoorbeeld samen op je professionele en persoonlijke groei.
- ben je uitgezonden en keer je terug naar je werkgever in Nederland, denk dan tijdig na over je functieverwachting na terugkeer in Nederland; hoe snel en in welke functie met welke verantwoordelijkheden wil je na terugkeer weer aan de slag? Als je dat tijdens je uitzending niet of minder hebt gedaan, leg dan al voor terugkeer contact met P&O collega's en leidinggevenden om de bedrijfsontwikkelingen en wederzijdse verwachtingen bij terugkeer te bespreken.
- denk tijdig aan het verzamelen van contactadressen, e-mail gegevens, telefoonnummers van vrienden, kennissen, collega's e.d. in het buitenland en maak met een deel hiervan heldere afspraken over vervolgcontacten; wees daarbij realistisch.
- neem ook bewust afscheid van bijzondere plekken, van je favoriete maaltijden of drankjes (of onderzoek in hoeverre deze in Nederland beschikbaar of bestelbaar zijn), maak foto's of video's van alledaagse zaken die je in de loop der tijd gaat vergeten.
Wat zijn tips als je na een lang verblijf in het buitenland terugkeer overweegt vanuit een gevoel van onbehagen?
Soms wordt het gevoel zo sterk dat iemand nog maar aan één ding denkt: remigreren, terug naar Nederland. Welke keuze er ook wordt gemaakt, zeker als het gaat om remigratie vergt dat heel wat moed!
- ga bij de beslissing rondom remigratie niet over één nacht ijs; zorg ervoor dat je de emigratie wel een eerlijke kans geeft.
- vraag jezelf eerst af waarom je terug wil.
- heb je moeite met wennen, realiseer je dan dat dat proces soms wel een paar jaar kan duren. Geef het tijd.
- verlang je erg naar een boterham met hagelslag of mis je het gezellige contact met familie en vrienden? Remigreren is vaak niet de oplossing voor je gemis. Zoek eerder nieuwe contacten in je nieuwe woonomgeving, of bestel die typisch Nederlandse producten gewoon online.
- stel de remigratie-beslissing sowieso nog wat uit als het gevoel vooral ontstaat na een ingrijpende gebeurtenissen (zoals ontslag, overlijden of echtscheiding). Het is logisch dat je dan wat impulsief denkt ‘en nu ga ik terug’, terwijl het vooral een manier blijkt te zijn om de vervelende gebeurtenis te verwerken.
- praat met anderen over je heimwee. Praat erover met je partner, vrienden en familie, met andere Nederlandse emigranten die bij jou in de buurt wonen. Het helpt om je gevoelens te delen omdat je zo de dingen beter op een rijtje kunt zetten.
- wees actief en ga mensen ontmoeten.
- geef jezelf (en je eventuele partner) een ‘termijn’, waarin je er alles aan zult doen om je draai te vinden in je nieuwe land.
- doorbreek de paradox dat je moet kiezen tussen Nederland en je nieuwe land. Dan verandert je perspectief; thuis zijn is vooral gekoppeld aan waar je zelf bent.
- heb je na een bepaalde periode nog steeds het gevoel dat remigratie de beste optie is, neem die beslissing dan (samen met je eventuele partner) en kom terug naar Nederland. Maar zet jezelf niet klem met het idee dat je je niet meer alsnog mag bedenken.
- en is de beslissing om terug te keren eenmaal genomen: wees positief en laat je niet beïnvloeden door negatieve reacties van achterblijvers of familie en vrienden in Nederland
- ben je al lang weg uit Nederland? Sommige remigranten geven aan achteraf toch spijt te hebben van hun terugkeer naar Nederland. In de periode in het buitenland hebben zij Nederland 'verheerlijkt', na terugkeer en settelen bleek dat ook Nederland veranderd was, dat er ook nadelen kleefden aan het nieuwe leven in het oude vaderland. Waar mogelijk, overweeg eerst een wat langer tussentijds bezoek in Nederland zodat je beter kunt afwegen of definitieve terugkeer de juiste beslissing is.
Grote verschillen tussen de psychische effecten bij (r)emigratie van en naar Europa of van en naar een ander continent zijn er niet. Ik ken mensen die naar België verhuisden en zich daar net zo ontheemd voelden als anderen in Canada of Zuid-Afrika. Natuurlijk maakt het qua tijd, geld en energie wel wat uit; 'even' teruggaan vanuit een bestemming buiten Europa geeft extra druk. Maar het wispelturige van binnen Europa vaker en goedkoper heen & weer kunnen reizen kan het ook juist moelijker maken ergens te wortelen.
Emigratiecoach
Emigranten waar een sluimerend gevoel van onbehagen, heimwee of zelfs ziek zijn aanhoudt, signaleren bij zichzelf:
- angstklachten zoals faalangst, paniekaanvallen, overmatig piekeren en dwangmatig gedrag
- somberheid en (milde) depressiviteit
- werkgerelateerde klachten zoals burn-out
- stressgerelateerde klachten zoals overspannenheid en oververmoeidheid
- assertiviteitsproblemen
- zeer sterk gevoel van heimwee
- ongewenste gewoontes zoals eetbuien en uitstelgedrag
Ik woon sinds 1980 in Spanje, maar de laatste jaren is de werkeloosheid sterk toegenomen. Ik heb in de afgelopen 4 jaar al 6 verschillende banen gehad op contractbasis van 6 maanden, nu zit ik weer zonder werk, en zonder uitkering. Ik overweeg vaak om terug te keren naar Nederland, maar ik ben de Nederlandse cultuur wel ontgroeid. Wat werk betreft maak ik me zorgen; het vinden van een baan in Nederland als 55-jarige die perfect Spaans spreekt maar is achtergebleven op het gebied van de Nederlandse taal zal ook niet makkelijk worden ...
Spanje (r)emigrant
Ik woon al 23 jaar in Afrika, nu al een tijd in Zuid-Afrika. Ik zie hier momenteel geen veilige toekomst voor mijn dochter van inmiddels 15, dus overweeg sterk om terug te keren naar Nederland. We hebben allebei gelukkig een Nederlands paspoort. Maar als 49-jarige maak ik me veel zorgen over het vinden van werk.
Zuid-Afrika (r)emigrant
Na een 4-jarig verblijf in Maleisië wil ik met mijn 3 kinderen terug verhuizen naar Nederland, vooral omdat mijn oudste zoon autisme heeft en hier in Maleisië nauwelijks goed geholpen kan worden. Mijn vrouw uit Maleisië is akkoord met dit idee en wil ook graag dat ik met mijn 3 kinderen in Nederland ga wonen. Zij blijft voolopig nog in Maleisië, maar zodra ik nieuwe huisvesting en werk heb geregeld gaan we aan de procedures beginnen om haar ook naar Nederland te halen.
Maleisië (r)emigrant
Wat kan JoHo voor je betekenen?
- check de cv-index organisaties bij lang verblijf in het buitenland / emigratie voor links naar organisaties die kunnen ondersteunen met coaching in het buitenland
Waar op te letten als je vanuit het buitenland een voertuig, boot etc. wilt meenemen naar Nederland?
- neem je een voertuig of boot mee terug? Als het voertuig in je voormalige woonland minstens 6 maanden gebruikt is, op je naam heeft gestaan, en meekomt als 'verhuisgoed', dan kan je het belastingvrij invoeren.
- e.e.a. moet wel worden onderzocht en geregistreerd door de Rijksdienst voor Wegverkeer. Het voertuig moet voldoen aan de eisen op het gebied van de verkeersveiligheid, geluid, milieu en de lichtdoorlatendheid van ruiten.
- de persoon op wiens naam het het kenteken moet komen te staan, moet zelf met het voertuig naar de RDW gaan.
- je mag overigens nog een bepaalde en beperkte tijd met je buitenlandse kenteken op het voertuig rijden. Uiteindelijk moet je er wel voor zorgen dat je weer een Nederlands kenteken krijgt. Als je niet meer met je buitenlandse kenteken in Nederland mag rijden, kunt je online een eendagskenteken bij de RDW aanvragen. Hiermee mag je op de dag van het onderzoek van huis naar het keuringsstation en terug rijden.
- let op, er zijn verschillende procedures bij verhuizing vanuit een lidstaat van de Europese Unie (EU)/van de Europese Vrijhandels Associatie (EVA), of vanuit een land daarbuiten.
- bij verscheping is het uiteraard raadzaam om vóór het aftekenen van de papieren de hoofdfuncties van bijvoorbeeld de auto even na te lopen, en notities te maken van eventuele schades die al aanwezig zijn.
Welke factoren beïnvloeden het proces van gewenning in Nederland na een lang verblijf in het buitenland?
Iedere terugkeerder en ieder terugkeerproces is anders. Toch zijn er verschillende elementen van invloed op de periode waarin je een reversed culture shock kunt ervaren:
- de lengte van de periode dat je in het buitenland was.
- de mate waarin je vrijwillig (eigen keus) of onvrijwillig (een factor buiten jezelf om bepaalde) terugkeert naar Nederland.
- vooruitzicht op een nieuw verblijf in het buitenland: tijdelijke terugkeer naar Nederland, bijvoorbeeld als expatgezin dat na een periode in Nederland aan een nieuw expat bestaan begint.
- de leeftijden van jezelf en eventuele partner en kinderen.
- de mate waarin je tijdens je verblijf in het buitenland betrokken bent gebleven bij Nederland (nieuws, cultuur, oud-collega's, vrienden, familie e.d.).
- de periode waarin je je hebt kunnen voorbereiden op terugkeer, waarin je in het buitenland afscheid hebt kunnen nemen.
- het vinden van werk en/of nieuwe dagbesteding in Nederland.
- of je wel of niet met kinderen terugkeert: over het algemeen dwingen je kinderen je sneller het reguliere bestaan op te pakken.
- de mate waarin je verblijf in het buitenland een succes was, je het als (bijzonder) positief hebt ervaren: dat maakt afscheid nemen en opnieuw wennen vaak lastiger.
- de ervaring die je hebt met afscheid nemen en terugkeren.
- de mate waarin je je hebt weten te integreren in de cultuur in het buitenland, de cultuurverschillen van je nieuwe woonland versus Nederland.
- de mate waarin vrienden, familie, collega's etc. zich kunnen verplaatsen in gevoelens rondom terugkeer, zelf ervaring in het buitenland hebben (gehad).
Veel van onze vrienden, en ook mijn ouders, waren wel op vakantie in Europa geweest maar nooit voor langere tijd buiten Europa. Ze hoorden onze verhalen aan, maar konden zich er niet echt in verplaatsen. De interesse in 'dat rare ver-weg-land' was dan ook vrij snel weer weg, waardoor wij onze verhalen en ervaringen niet echt meer kwijt konden. We hebben bewust een netwerk van repats opgezocht, omdat zij zich wel herkenden.
Venezuela remigrant
Hoe ga je na een lang verblijf buiten Nederland om met reverse-culture-shock?
Reverse culture schock, re-entry-shock...allemaal termen om aan te geven dat de terugkeer in de Nederlandse maatschappij, na een lang verblijf in het buitenland, behoorlijk wat problemen kan opleveren. Natuurlijk is er in de meeste gevallen eerst een gevoel van euforie: weer terug zijn, familie, vrienden en bekenden weer 'live' kunnen zien, verhalen kunnen vertellen. De ervaring leert dat daarna een periode van 'opnieuw wennen' optreedt, die in de meeste gevallen zo'n 3 tot 9 maanden duurt.
- je loopt het risico dat vrienden en familie je niet meer (willen) begrijpen of dat je het intense contact van voor je emigratie bent verloren
- de Nederlandse omgangsvormen, de directheid, het nee zeggen, de ironische humor: afhankelijk van de periode dat je in het buitenland bent geweest is de kans groot dat je het wat verleerd bent of gewoon niet meer waardeert
- veel terugkeerders kennen in een eerste periode het gevoel niet meer welkom te zijn, een gevoel van totale vervreemding, het niet meer begrijpen van het 'hoe' en 'waarom'
- je vrienden, familie en bekenden accepteren jouw soms negatievere houding dan voorheen ten aanzien de Nederlandse cultuur niet
- je teruggang in sociale status, aanzien of eventueel ook salaris is iets waar je zeker aan moet wennen
- (oude) collega's, vrienden of familie tonen niet zelden desinteresse of gebrek aan respect voor jouw avonturen in het buitenland: life goes on...
- jouw nerveus gedrag, prikkelbaarheid of open ontevredenheid maakt je in die eerste tijd voor derden niet echt een leuker mens
- stel je in op het Flying Dutchman syndroom (bij jezelf en/of bij je kinderen): een onrustig gevoel, het gevoel ergens snel vast te roesten, niet meer op één plek (ook niet in Nederland) te willen wonen
- maak tijdens de verschillende fasen van je terugkeer lijstjes met dingen die je zelf kunt doen om weer te wennen en dingen waarbij anderen je kunnen helpen (en vraag om hulp, vooral door mensen die enigszins herkennen in welk proces je je bevindt)
Onderschat de tijd niet die het kost om je weer aan te passen. Het duurde een jaar voordat ik mijn leven weer op de rit had. De allerbelangrijkste les die ik geleerd heb in mijn jaren in het buitenland is om de Nederlandse cultuur niet meer als nulmeting te nemen. Je kijk wordt zoveel breder.
Teruggekeerde Costa Rica emigrant
Onze kinderen, allemaal geboren in het vrijwel altijd aangenaam warme buitenland, wisten niet wat ze overkwam toen de Nederlandse winter aanbrak. Dikke winterjassen, handschoenen, sneeuw, gladheid; het was allemaal nieuw. Natuurlijk waren we wel eens op bezoek geweest in Nederland, maar altijd in het voorjaar of de zomer.
Uit Thailand terugkerend gezin
Ik woonde en werkte als ondernemer en investeerder in een klein vissersstadje in Vietnam. Ik was er de enige investeerder van formaat, hetgeen me regelmatig tv-interviews en een hoop uitnodigingen voor ceremoniële bijeenkomsten opleverde. Locals nodigden me vaak bij hen thuis uit. Teruggekomen in Nederland was ik weer 'een van de velen'. Dat gaf dubbele gevoelens; ik had meer privacy en werd niet meer gezien als wandelende bankier, maar tegelijkertijd miste ik die drukte en hectiek rondom mijn persoon ook.
Vietnam expat
Terugkeerders signaleren, direct na terugkeer en midden in de reverse culture shock, o.a. het volgende:
- het gemis van internationale input
- Nederland is saai
- iedereen is druk en zelden is er tijd voor elkaar.
- de agenda van besten vrienden zit al twee maanden vol
- alle nieuwe regelzaken kosten veel tijd en energie, waardoor er minder of geen tijd en energie overblijft voor sociale contacten
- vriendschappen in het buitenland zijn veel intenser, expat of emigranten gemeenschappen zijn hechter
- het gevoel niet meer in Nederland te passen, er niet meer helemaal bij te horen
- er is niemand die begrijpt wat je hebt meegemaakt
Deze fase van opnieuw wennen aan Nederland is uiteindelijk in vrijwel de meeste gevallen tijdelijk, de 'Flying Dutchies' daargelaten. Sommige terugkeerders (en steeds meer) hebben behoefte aan coaching of psychologische hulp om het negatieve gevoel onder ogen te kunnen zien en een plaats te kunnen geven. Uiteindelijk treedt de fase van aanpassing aan, waarin je weer went aan het Nederlandse ritme en de culturele gewoontes. Je kijkt met een frisse en open(er) blik naar Nederland, nu met meer internationale en relativerende bagage.
Tips bij de verschillende stadia van terugkeer:
- direct na terugkeer ('euforie'): gebruik de veelal positieve energie na terugkeer, geniet van deze tijdelijke fase, besteed voldoende aandacht aan je partner en gezin, verdiep je in (en bereid je voor op) de volgende fase van reversed culture shock
- start van de reversed culture shock: geef jezelf, je partner, je kinderen vooral de tijd om opnieuw te wennen, verg niet teveel van elkaar, kies voor vertrouwde activiteiten die je positieve energie geven, zoek contact met andere terugkeerders die jouw gevoel in deze fase zullen herkennen
- ontkenning: geef ruimte aan gevoelens als 'ik pas niet meer in Nederland', 'laten we opnieuw naar het buitenland vertrekken', dat zijn logische gedachten in een fase van gewenning en aanpassing. Probeer te ontdekken welke gewoontes en gebruiken uit het buitenland ook best in Nederland toepasbaar zijn, en welke echt niet geaccepteerd worden. Ga tegelijkertijd door met de praktische regelzaken na terugkeer. Plan uitstapjes en korte vakanties in Nederland, om als het ware Nederland opnieuw te ontdekken.
- boosheid, frustratie: het accepteren dat je je toch echt opnieuw zult moeten aanpassen kan leiden tot een boos gevoel, een overkritische blik op alles waar 'Nederland' voor staat, op storende of bekrompen gewoontes van vrienden en familie. Zoek een (fysieke) activiteit waarin je deze frustratie kunt afreageren, of schrijf deze gevoelens van je af. Doe ook een beroep op je relativeringsvermogen, kijk eens met wat humor naar jezelf. Maak aan je omgeving duidelijk dat ze je even ruimte moeten geven.
- aanpassen: uiteindelijk bereik je de fase waarin je terug- en vooruit kunt blikken; de positieve aspecten van je buitenland verblijf kunt toepassen op de Nederlandse cultuur en in je dagelijkse leven. Nu de dagelijkse routine weer echt routine is geworden, ontstaat tijd en energie voor de mensen om je heen en sta je opener voor (goedbedoelde) adviezen omtrent verdere aanpassing en gewenning. Probeer eens je ervaringen en reflecties te delen in bijvoorbeeld een blog, zodat je andere terugkeerders inspireert.
Al dat geklaag en gemopper hier in Nederland, bijvoorbeeld als men ergens even een paar minuten moet wachten. Nou, irriteerde ik me dan, moet je eens naar een overheidsinstantie gaan in de Filippijnen. Uren wachten in een lange rij met mensen is daar heel normaal, en geaccepteerd. Wat zit je nou te zeuren om die tien minuten!
Filippijnen terugkeerder
Ik realiseerde me dat ik in het buitenland eigenlijk erg goed was geworden in het niet (te snel) oordelen. Ook na terugkeer in Nederland ging ik vaak ergens heen met een open blik, wat eigenlijk best prettig was. Zowel voor mezelf, als voor anderen.
China terugkeerder
Wat kan JoHo voor je betekenen?
- lees over de verschillende stadia van culture shock in de Keuzewijzer Voorkomen & Verhelpen
- check de JoHo partner organisaties bij lang verblijf in het buitenland / emigratie voor links naar organisaties die kunnen ondersteunen met coaching-na-terugkeer, of je in contact kunnen brengen met lotgenoten bij terugkeer uit het buitenland
- om zelf een uitingsvorm voor je reflectie te hebben en anderen te inspireren: start een Experience Journal op JoHo WorldSupporter en schrijf blogs over je emigratie / lang-verblijf-buitenland ervaringen of over de fase na terugkeer
Wat zijn tips en ervaringen met de reverse-culture-shock na een lang verblijf in het buitenland
Na afsluiting van de (in de meeste gevallen optredende) periode van reverse culture shock geven veel teruggekeerden onder andere aan:
- een tolerantere houding te hebben aangenomen ten opzichte van andere culturen en andere zienswijzen
- te kunnen reflecteren op ontwikkeling van en groei in persoonlijke en professionele competenties en vaardigheden
- een meer 'global mindset' te hebben ontwikkeld, met een opener vizier te kijken naar ontwikkelingen in de wereld en Nederland
- een al dan niet gedeeltelijk nieuw pad in te willen slaan, bijvoorbeeld op het gebied van onderhoud van sociale contacten en netwerken, werk, vrijwilligerswerk
- zich aan te sluiten bij netwerken van eveneens teruggekeerde emigranten of expats; juist om de opgedane ervaringen en verhalen te kunnen blijven uitwisselen in een omgeving die begrijpt hoe het is om lange tijd te wonen en werken in het buitenland
Wat kan je doen om je kennis en ervaringen na een lang verblijf in het buitenland te delen?
- tijdens je buitenland ervaring heb je gezien hoe andere volkeren, culturen en religies hun maatschappij organiseren. Het besef dat er 'meer is dan Nederland' maakt je vaak milder. Een eigenschap die je eenmaal terug in Nederland goed kunt toepassen!
- jouw ervaring met het wonen en leven in je voormalige woonland is waardevol voor iemand die die taal aan het leren is, wellicht plannen heeft om zelf te gaan emigreren, of juist ook overweegt om terug te keren naar Nederland.
- informatie over hoe het is om voor lange tijd te wonen in het buitenland of juist om terug te keren naar Nederland is nog erg versnipperd. Dus wil je jouw ervaringen omzetten en delen met anderen: kies zoveel mogelijk voor bijdragen aan structurele platforms.
- start bijvoorbeeld met bloggen op JoHo World Supporter, waar je je terugkeer-na-emigratie blogs kunt delen om daarmee anderen te inspireren.
