Over dit boek

• Diagnostiek is een van de moeilijkste aspecten van de medische praktijk; moeilijk om te doen en nog moeilijker om te leren. De meeste leerboeken gaan immers uit van aandoeningen en ziekten, maar mensen komen met klachten en symptomen naar de arts. De dokter beoordeelt deze vooral op basis van eigen ervaring en die van zijn leermeesters. Diagnostiek van alledaagse klachten probeert aan die diagnostiek een logische en wetenschappelijke onderbouwing geven door evidence-based gegevens aan te reiken voor de diagnostiek van 66 veelvoorkomende klachten.

Opbouw van het boek

• Elk hoofdstuk in dit boek behandelt de diagnostiek van een klacht volgens een vaste structuur: de incidentie van de klacht, hoe patiënten deze ervaren, redenen om ermee naar de arts te gaan, de mogelijke oorzaken en de differentiële diagnose. Vervolgens licht het boek de waarde toe van de gegevens uit anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek met betrekking tot de mogelijke diagnosen.

Gebruik van het boek

• Diagnostiek van alledaagse klachten is bestemd voor studenten in het basiscurriculum, artsen in opleiding en praktiserende artsen. Daarnaast is het ook belangrijk voor docenten, paramedisch beroepsbeoefenaren en alle artsen die de rationaliteit van hun diagnostisch handelen kritisch willen beoordelen.

Historie van het boek

Gegevens bij de 4e druk:

• Auteurs: de Jongh, Vries, Grundmeijer

• ISBN: 9789036811545

• Jaar van uitgave: 2016

• Grootste veranderingen ten opzichte van de 3e druk: Voor deze vierde druk is de inhoud aangevuld en geactualiseerd en het boek is uitgebreid met een nieuw hoofdstuk: vallen bij ouderen.

Gegevens bij de 3e druk:

• Auteurs: de Jongh, Vries, Grundmeijer

• ISBN: 978-90-313-8363-4

• Jaar van uitgave: 2012

• Grootste veranderingen ten opzichte van de 2e druk: De 3e druk is aangevuld met vijf nieuwe hoofdstukken: dyspareunie, erectiele disfunctie, enkelklachten, pijn in het been & ulcus aan het onderbeen en de voet.

Over de auteurs

• Het boek is geschreven door huisartsen en vakspecialisten samen, allen met veel onderwijs- en praktijkervaring.

Gewichtstoename wordt gekenmerkt als een door de patiënt ervaren klacht. Er wordt gesproken van overgewicht als de verhouding tussen gewicht en lengte onjuist is.

• Ondergewicht bestaat bij een BMI lager dan 18,5

• Overgewicht bestaat bij een BMI tussen de 25 en 29,9

• Obesitas bestaat bij een BMI tussen de 30 en 39,9

• Morbide obesitas bestaat bij een BMI hoger dan 40

• Overgewicht ontstaat gedurende vrouwen ouder worden, maar bij mannen ligt de piek tussen de 50 en 59 jaar

• Marokkaanse en Turkse vrouwen hebben gemiddeld meer overgewicht dan Nederlandse vrouwen

• Gevolgen van adipositas kunnen zijn atherosclerose, diabetes mellitus type twee, maligniteiten, leverafwijkingen, refluxoesofagitis, incontinentie, fertiliteitsproblematiek, respiratoire problematiek, veneuze insufficiëntie en gewrichtsaandoeningen

• Gevolgen van ernstig overgewicht en obesitas kunnen zijn coronaire hartziekten, diabetes mellitus, hypertensie, metabool syndroom en galblaasaandoeningen

• Het metabool syndroom wordt gekenmerkt door hyperlipidemie, hypertensie en insulineresistentie

• De incidentie van gewichtstoename bij vrouwen is 4,0 per 1000 per jaar en bij mannen 0,7 per 1000 per jaar

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose

• Voedselsamenstelling, eetpatronen en voedselkeuze liggen binnen een gezin relatief vast

• Eetgewoonten zijn vaak cultureel bepaald

• Leptine wordt in de vetcellen geproduceerd en zorgt via de hypothalamus voor een eetlustremmende invloed en een verhoging van het energieverbruik

• Verlaagd energieverbruik kan plaatsvinden als gevolg van obesitas, omdat het vermoeiend is om te bewegen

• Medicatie kan ook zorgen voor een gewichtstoename

• Hormonale afwijkingen, zoals het syndroom van Cushing of hypothyreoïdie kunnen zorgen voor een gewichtstoename

• Genetische syndromen, zoals het syndroom van Prader-Willi kunnen zorgen voor overgewicht bij kinderen

• Wanneer iemand veel vocht vasthoudt als gevolg van een ziekte kan dit ook zorgen voor een toename van het gewicht

• Een niet-bekende zwangerschap en tumor in de buik kunnen zorgen voor gewichtstoename

• Organisch weefsel, zoals spierweefsel, kan ook zorgen voor gewichtstoename

• Wanneer iemand stopt met roken kan dit een stijging van de eetlust veroorzaken

• Een verhoogd risico op gewichtstoename en overgewicht bestaat bij zwangere mensen, allochtonen, mensen die stoppen met roken of bewegen, personen met een veranderende levensstijl als gevolg van een sociale verandering, mensen van een lage sociaaleconomische klasse en mensen met overgewicht en diabetes mellitus in de familie

Problematisch eetgedrag

• Problematisch eetgedrag kan gebaseerd zijn op cognities, emoties, of aanleg

• Lijngericht eten zorgt voor het overslaan van maaltijden en daarbij compenseren met vreetbuien

• Emotioneel eten zorgt voor inadequate copingmechanismen ten opzichte van voeding

• Externe eters eten als gevolg van prikkels die voedselopname voorspellen

• Een eetbuistoornis wordt gekenmerkt doordat de voedselinname in een beperkte tijd groter is dan gemiddeld en de beheersing erover ontbreekt.

• Een eetbuistoornis wordt verder gekenmerkt door snel eten, eten tot een ongemakkelijk gevoel wordt bereikt, grote hoeveelheden zonder dat er honger is, alleen eten, walgen na het eten ervan

• Alarmsignalen zijn gewichtstoename en zwelling van de buik, omdat dit kan duiden op een tumor in de buik en dyspneu en dikke voeten als gevolg van decompensatio cordis

Anamnese bij gewichtstoename

• Ten eerste moet een lichamelijk oorzaak van de gewichtstoename uitgesloten worden

• Ten tweede moet het eetgedrag en bewegingspatroon uitgevraagd worden

• Als het gewicht snel is toegenomen is vaak sprake van Cushing of hypothyreoïdie, maar als het gewicht wisselt is er vaak sprake van oedeemvorming

• Ten derde moet er gevraagd worden naar medicatieveranderingen en eventuele zwangerschappen

• Bij kinderen moet aandacht besteed worden aan de groeisnelheid in verband met mogelijke aanwezigheid van een genetische aandoening

• Tenslotte kan het gedrag omtrent roken en alcohol nog uitgevraagd worden

Lichamelijk onderzoek bij gewichtstoename

• De lengte en het gewicht moeten gemeten worden en aan de hand daarvan kan het BMI bepaald worden

• De buikomvang kan gemeten worden

Aanvullend onderzoek bij gewichtstoename

• TSH kan gemeten worden bij verdenking op hypothyreoïdie

• Vrij cortisol en creatinine kunnen gemeten worden bij verdenking op Cushing

Er wordt gesproken van koorts wanneer iemand een lichaamstemperatuur van 38 graden of hoger heeft. Koorts bij kinderen wordt vaak bij de huisarts gemeld vanwege bezorgdheid van ouders. Het is dan ook de taak van de huisarts om de ouders van de juiste adviezen te voorzien. Het is belangrijk om de temperatuur van het kind daadwerkelijk te meten, voordat gesteld kan worden dat het kind koorts heeft. Van de kinderen van nul tot vier jaar hebben 20 tot 22 per 1000 per jaar koorts en van de kinderen van vier tot veertien jaar hebben 2 tot 3 per 1000 per jaar koorts.

Pathofysiologie

• Hyperthermie houdt in dat de lichaamstemperatuur verhoogd is, zonder dat de thermostaat van het warmteregulatiecentrum van de hypothalamus hoger is

• Bij hyperthermie is sprake van onvoldoende warmteafgifte door een te hoge vochtigheidsgraad, omgevingstemperatuur of overmatige inspanning of hyperthyreoïdie

• Koorts houdt in dat het warmteregulatiecentrum van de hypothalamus verhoogd is door exogene factoren die zorgen voor endogene pyrogeenproductie

• Koorts kan zorgen voor koortsconvulsies en dehydratie

• Koortsconvulsies komen met name voor bij kinderen tussen 3 maanden en 5 jaar oud

• Een typische koortsstuip houdt in dat een aanhoudende strekkramp wordt gevolgd door een serie schokken (tonisch-clonisch) en duurt niet langer dan 15 minuten

• Een koortsconvulsie is vergelijkbaar met een koortsstuip, alleen is deze te verklaren door een kind met epilepsie of een infectie van het centraal zenuwstelsel

• Een atypische koortsstuip houdt in dat het kind jonger is dan 3 maanden of ouder dan 5 jaar, focale trekkingen heeft, de convulsie langer dan 15 minuten duurt en er een recidief optreedt tijdens dezelfde periode

Differentiaaldiagnose

• Virale infectieziekten: meningitis, pneumonie, acute bronch(io)litis, otitis media, acute tonsillitis, bovenste luchtweginfectie, gastro-enteritis, virusziekte

• Bacteriële infectieziekten: meningitis, pneumonie, otitis media, urineweginfectie, darminfectie

• Niet-infectieus: psychogeen, congenitaal, medicamenteus, maligniteit, na vaccinatie, collageen of auto-immuun

Alarmsignalen bij kinderen met koorts

• Leeftijd jonger dan 1 maand

• Ernstig ziek

• Ernstige ongerustheid van de ouders

• Terugkerende koorts

• Telefonisch onvoldoende duidelijkheid

• Minder dan de helft van de normale voeding eten

• Aanhoudend braken

• Suffig zijn, angstig zijn, ontroostbaar huilen

• Cyanotisch, of grauw zijn

• Meningeale prikkeling

• Gebruik van hulpademhalingsspieren en tachypneu

Anamnese bij kinderen met koorts

• Een telefonisch consult waarin de urgentie van de koorts wordt ingeschat is de eerste stap bij een kind met koorts

Wat is de voorgeschiedenis van het kind?

Wat is de leeftijd van het kind?

Hoe hoog is de koorts en hoe is deze gemeten?

Hoe lang duurt de koorts al?

Zijn er andere symptomen aanwezig naast de koorts?

Zijn er puntbloedingen aanwezig?

Hoe ziek is het kind?

• Het inschattingsvermogen van de ouders moet bepaald worden tijdens het telefonisch consult

• De culturele achtergrond en afkomst van de ouders moet bepaald worden tijdens het telefonisch consult

Hoe is de voeding?

Heeft het kind gebraakt?

Hoe ziet het ontlastingspatroon eruit?

Is er pijn bij het plassen aanwezig?

Zijn er zieken in de omgeving?

Is er een recent verblijf in het buitenland geweest?

Zijn er recent vaccinaties uitgevoerd?

Lichamelijk onderzoek bij kinderen met koorts

• Algemene indruk

• Wekbaarheid

• Stilliggen of apathie

• Huilen

• Tachypneu en/of gebruik van hulpademhalingsspieren

• Meningeale prikkeling: nekstijfheid, teken van Brudzinski, Vincent-test, luierpijn

• Palpatie fontanel

• Aspect van huid- en slijmvliezen

• Onderzoek van het KNO-gebied

• Onderzoek van de longen: percussie, auscultatie

• Onderzoek van de buik

• Testen van slagpijn in de nierloges

Aanvullend onderzoek bij kinderen met koorts

• Aanvullend onderzoek wordt alleen uitgevoerd indien de koorts langer duurt dan drie dagen zonder duidelijke focus

• Wanneer er aanwijzingen zijn voor een urineweginfectie wordt een urineonderzoek uitgevoerd

• Bloedonderzoek

• Foto van de thorax

• Kweek van de feces

• Zelden een lumbaalpunctie, bloedkweek, urologisch onderzoek, neurologisch onderzoek bij kinderen jonger dan 3 maanden

• Er wordt vaak al gestart met antibiotica voordat de uitslag van de koorts bekend is

• Een klier is normaal gesproken niet voelbaar

• Er wordt gesproken van een vergrote lymfeklier wanneer deze wél voelbaar is

• Lymfeklieren kunnen vergroot zijn bij een infectie, of wond in het aangrenzende gebied

• Een vergrote lymfeklier zorgt voor ongerustheid en dit is dan ook de reden om de huisarts te consulteren

• De incidentie is 5,1 per 1000 per jaar

• Een gegeneraliseerde lymfekliervergroting houdt in dat er meerdere vergrote klieren in het lichaam voorkomen

• 55% van de gezwollen lymfeklieren wordt gevonden in het hoofd-halsgebied

• 1% van de gezwollen lymfeklieren wordt gevonden in het supraclaviculaire gebied

• 5% van de gezwollen lymfeklieren wordt gevonden in het axillaire gebied

• 14% van de gezwollen lymfeklieren wordt gevonden in het inguinale gebied

• 25% van de gezwollen lymfeklieren duiden op gegeneraliseerde zwellingen, waarbij 2 of meer niet onderling verbonden lymfeklierstations vergrote klieren bevatten

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose

• Wanneer veel lymfocyten in korte tijd worden gevormd is er sprake van een gezwollen lymfeklier

• Proliferatie van plasmacellen in het merg van de klier leidt tot toename in de omvang

• Wanneer de groei snel plaatsvindt, kan dit pijnlijk zijn door rekking van het kapsel van de klier

• Infecties: met name zwellingen in de hals

• Systeemaandoeningen: SLE, sarcoïdose

• Metastasering

• Maligniteit van de klier zelf: ziekte van Hodgkin (sternberg-reedreuscellen), non-Hodgkin lymfoom, chronische lymfatische leukemie (beenmergdepressie)

• Bijwerking van medicatie, zoals carbamazepine, fenytoïne, allopurinol

• Bovenste luchtweginfectie, of bacteriële infectie van de klier (lymfadenitis colli) komt vooral bij jonge kinderen voor

• Mononucleosis infectiosa, toxoplasmose, ziekte van Hodgkin hebben de piekincidentie bij pubers en jongvolwassenen

• Metastase komt vaak voor bij volwassenen

Alarmsignalen bij vergrote lymfeklieren

• Afwezigheid van pijn

• Grootte van de klier die groter is dan één centimeter

• Supraclaviculaire klier

• Gegeneraliseerde jeuk

• Leeftijd hoger dan 40 jaar

• Zeer vaste consistentie

Anamnese bij vergrote lymfeklieren

Hoe lang is de klier aanwezig?

Doet de klier pijn?

Zijn er symptomen van een infectie, verwonding, of neoplasma?

Zijn er algemene symptomen?

Is er sprake van koorts, nachtzweten, of gewichtsverlies?

Is de patiënt in aanraking geweest met infectieuze agentia?

Zijn er zieke mensen in de omgeving?

Is er sprake van risicovol gedrag?

Gebruikt de patiënt geneesmiddelen?

Lichamelijk onderzoek bij vergrote lymfeklieren

• Lokalisatie van de klieren: suboccipitaal, preauriculair, retroauriculair, submentaal, submandibulair, hals anterieur en posterieur, laag cervicaal, supraclaviculair, elleboog, oksels, liezen

• Consistentie van de klieren

• Grootte van de klieren

• Samenhang van de klieren met elkaar en/of omringde weefsels?

• Algemeen lichamelijk onderzoek

Aanvullend onderzoek bij vergrote lymfeklieren

• Aanvullend onderzoek wordt na drie tot vier weken aanhouden van de klacht uitgevoerd

• Hematologie: Hb, BSE, leukocytendifferentiatie

• Serologie: aantonen van antistoffen tegen bestanddelen van het kapsel en vroege antigenen van mononucleosis infectiosa en anti-EBNA-titers afwezigheid bij een Epstein-barr virus

• Beeldvormende diagnostiek bij verdenking op een maligniteit in het hoofd-halsgebied

• Bacteriële infectie: BSE en leukocyten zijn verhoogd

• EBV: atypische lymfocyten, IgM

• Chronische lymfatische leukemie: leukocyten zijn verhoogd

• (non)-Hodgkin: anemie, trombopenie, weinig erytrocyten, veel leukocyten

• Wegraking wordt gekenmerkt door een tijdelijke, acuut beginnende, kortdurende, spontaan overgaande bewusteloosheid

• TLOC staat voor transient loss of consciousness

• Niet-traumatische vormen van wegraking bestaan uit:

• Syncope/flauwvallen: wegraking door cerebrale hypoperfusie

• Epileptische insulten: abnormale neuronale overactiviteit

• Functionele wegrakingen

• Zeldzame aandoeningen

• Meestal komt de eerste aanval voor op een leeftijd lager dan 30

• De lifetimeprevalentie is 35-50%

• Wegraking is vaak beangstigend voor de patiënt

• Vaak gaan mensen alleen naar de huisarts wanneer de wegraking anders van aard is

• De incidentie is 2-5 per 1000 per jaar

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose

• Staan leidt tot een initiële bloeddrukdaling die via de baroreflex leidt tot een compensatoire stijging van hartfrequentie en bloeddruk

• De diastolische bloeddruk verandert met 10mm Hg wanneer iemand gaat staan

• De hartfrequentie stijgt met 10 slagen per minuut wanneer iemand gaat staan

• Initiële orthostatische hypotensie: zwart worden voor de ogen wordt veroorzaakt door kortdurende bloeddrukdaling bij opstaan

• Lichtheid in het hoofd wordt veroorzaakt door daling van het hartminuutvolume (HMV)

• Bewustzijnsverlies treedt na 5-10 seconden op na daling van het HMV

• Syncopes zijn er in verschillende vormen:

• Reflexsyncope: vasovagale syncope; hartslag verlaagt, dilatatie van bloedvaten

• Orthostatische hypotensie: autonome zenuwstelsel kan de bloeddruk niet op peil houden

• Hartziekten: ritmestoornis, structurele stoornis

• Staan is een uitlokkende factor bij:

• Initiële orthostatische hypotensie

• Vasovagale syncope: parasympatische activatie, orthostatische remming, perifere weerstand daalt, vaatverwijding in de spieren

• Orthostatische hypotensie

• Reflexsyncope: geleidelijk beroerd worden met autonome activatie, zoals misselijkheid, bleekheid, transpireren en geeuwerigheid.

• Uitlokkende factoren voor reflexsyncope zijn:

• Warmte

• Langdurig staan

• Fysieke uitputting, honger, bloedverlies, uitdroging

• Snel opstaan

• Onverwachte pijn, geur, geluid of schouwspel

• Inspanning

• Persen

• Excessief middelengebruik

• Ziekten

• Vormen van een reflexsyncope zijn:

• Vasovagale syncope: door uitlokkende factor

• Sinuscaroticussyncope: druk in de hals verstoort de baroreflex

• Situationele syncope: slik, mictie, defecatie

• Orthostatische hypotensie: bloeddruk daalt binnen 3 minuten na opstaan met 10 mm Hg diastolisch, of 20 mm Hg systolisch

• Factoren die van invloed zijn op orthostatische hypotensie zijn:

• Medicamenten: antidepressiva, antihypertensiva, diuretica, analgetica, sedativa, antiangineuze middelen

• Aandoeningen van de hersenen of autonoom zenuwstelsel

• Wegraking na inspanning

• Ritmestoornis: bradyaritmie kan een syncope veroorzaken als gevolg van een myocardinfarct of degeneratieve geleidingsstoornis

• Verminderd hartminuutvolume kan ontstaan door aortastenose, obstructieve cardiomyopathie, pulmonale hypertensie, ritmestoornis

• Bij epilepsie is er bijna altijd sprake van tonische, of klonische trekkingen, tongbeet, incontinentie, verwardheid, inprentingsstoornis

• Een wegraking kan ook functioneel zijn met een psychische onderliggende oorzaak en duren lang, komen vaker per dag voor en als de ogen dicht zijn

• Jongeren hebben vaker een vasovagale syncope

• Ouderen hebben vaker orthostatische hypotensie en cardiale aandoeningen en sinuscaroticussyndroom

• Vrouwen hebben vaker een psychiatrische aandoening als onderliggende oorzaak

Voorgeschiedenis van wegraking

• Positief belaste familiegeschiedenis

• Bekend zijn met epilepsie

• Bekend zijn met cardiovasculaire klachten

• Bekend zijn met duizeligheid

Alarmsignalen van wegraking

• Cardiale voorgeschiedenis

• Syncope tijdens inspanning

• Syncope in liggende houding

• Familieanamnese van acute hartdood, onverklaarde plotse dood op jonge leeftijd

• Afwijkend ECG

• Neurologische symptomen of afwijkingen

Anamnese van wegraking

Is er duidelijk angst of pijn aanwezig voor de wegraking?

Is er sprake van plotseling optreden na opstaan?

Is er sprake van middelengebruik?

Is er sprake van wegraking na inspanning?

Is er sprake van wegraking tijdens mictie?

In wat voor houding treedt de wegraking op?

Is er sprake van aanwezigheid van prodromale verschijnselen voor de wegraking?

Hoe lang duren de prodromale verschijnselen?

Hoe zag de patiënt eruit tijdens wegraking?

• Epilepsie: blauw met schuim rond de mond, diep bewustzijnsverlies, schokken, tongbeet aan de zijkant van de tong

• Vasovagale collaps: bleek

Hoe voelt de patiënt zich na de wegraking?

Lichamelijk onderzoek bij wegraking

• Uiterlijk

• Soort trekkingen

• Bloeddruk

• Hartfrequentie

• Auscultatie van het hart bij verdenking op afwijkingen van het hart

• Neurologisch onderzoek bij verdenking op epilepsie

Aanvullend onderzoek bij wegraking

• ECG altijd

• Carotismassage bij mensen ouder dan 40 jaar

• Laboratoriumonderzoek alleen op indicatie

• Kantelproef om vasovagale syncope te bevestigen door middel van passief overeind brengen van liggende patiënten

• Inspanningstest

• 24 uur holter-registratie

• Loopmonitor

• Intracardiaal elektrofysiologisch onderzoek

• EEG, CT, vaatonderzoek bij een vermoeden op epilepsie

• Slechthorendheid is een subjectieve klacht en wordt gekenmerkt door een verminderde waarneming van geluid en minder verstaan van spraak

• Slechthorendheid als objectieve klachten wordt gekenmerkt door een verlies van 35dB

• Geleidingsdoofheid heeft zijn oorsprong in de gehoorgang tot en met het middenoor

• Perceptiedoofheid heeft zijn oorsprong in de gehoorbeentjes aan het binnenoor

• De prevalentie van slechthorendheid is 4,5 tot 11,4%

• Gehoorverlies komt in toenemende mate voor bij ouderen

• Recruitment is een abnormale toename van luidheid als het geluid hard is, waardoor harde geluiden opvallend zijn en zachte geluiden niet gehoord worden

• Slechter horen komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen

• Slechthorendheid bemoeilijkt de sociale contacten en heeft negatieve maatschappelijke gevolgen voor ouderen

• De incidentie is 13 per 1000 per jaar

• De huisarts wordt vaak niet geconsulteerd vanwege de slechthorendheid, vanwege het geleidelijke ontstaan van de aandoening en angst voor een hoortoestel

Pathofysiologie en differentiaal diagnose

• Via de oorschelp komt geluid binnen en gaat door de gehoorgang naar het trommelvlies

• Het trommelvlies gaat trillen, waardoor de gehoorbeentjes in beweging komen

• De stijgbeugel brengt de vloeistof in de cochlea, waardoor trilhaartjes gaan bewegen

• Een chemische potentiaalverandering in de haarcellen ontstaat en er worden via de gehoorzenuw elektrische signalen afgegeven naar de hersenen

• Slechter horen kan zijn oorsprong hebben in de uitwendige gehoorgang, trommelvlies, middenoor, of binnenoor

• Cerumen vindt plaats in de uitwendige gehoorgang en ontstaat geleidelijk en kan verergeren

• Otitis media met effusie vindt plaats in het middenoor en wordt veroorzaakt door een defect in de buis van Eustachius, waardoor sereus of mukeus vocht in het middenoor terecht komt

• Acute disfunctie van de buis van Eustachius ontstaat tijdens een vliegreis of verkoudheid

• Otitis media acuta ontstaat als gevolg van een infectie aan het middenoor met een rood en bomberend trommelvlies

• Myringitis is een virale ontsteking van het trommelvlies en zorgt voor een verminderd gehoor en heftige pijn

• Cholesteatoom is een benigne tumor van het epitheel van de uitwendige gehoorgang die kan ontstaan door chronische otitis media

• Acuut idiopathisch gehoorverlies zorgt voor eenzijdig perceptief gehoorverlies van het binnenoor als gevolg van een virale of bacteriële infectie

• Lawaaidoofheid wordt veroorzaakt door beschadiging van het binnenoor

• Presbyacusis wordt veroorzaakt door gehoorbeschadigingen van het binnenoor en zorgt voor degeneratie van haarcellen in de basale windingen van het slakkenhuis en slijtage van zenuwvezels op oudere leeftijd

• Otosclerose veroorzaakt langzaam progressieve geleidingsdoofheid als gevolg van abnormale botvorming van het labyrintkapsel rond het ovale venster

• De ziekte van Ménière veroorzaakt duizeligheid, misselijkheid, oorsuizen en wordt veroorzaakt door een hydrops in het labyrint

• De brughoektumor drukt op een gehoorzenuw

• Antibiotica en kinine en salicylpreparaten kunnen zelden gehoorverlies veroorzaken

Voorgeschiedenis van gehoorverlies

• Familiaire belasting speelt een rol

• Aanwezigheid van frequente (neus)verkoudheden en het syndroom van Down kan zorgen voor otitis media met effusie

Anamnese bij gehoorverlies

• Duur en beloop

• Acuut begin

• Geleidelijke ontwikkeling

• Eerdere gehoortests bij kinderen

• Ernst van het gehoorverlies

• Een of tweezijdigheid van het gehoorverlies

• Bijkomende verschijnselen zoals jeuk, oorpijn, of otorroe, verkoudheden, bovenste luchtweginfecties

• Gebruik van medicatie

Alarmsignalen bij slechthorendheid

• Slecht horen in combinatie met het gebruik van ototoxische middelen

• Acuut ernstig eenzijdig gehoorverlies

Lichamelijk onderzoek bij slechthorendheid

• Otoscopie wordt gebruikt om de oorzaak van het gehoorverlies te achterhalen

• Er kan gescreend worden op cerumenproppen, otitis media acuta, otitis media met effusie, otitis externa en myringitis

• Otitis media met effusie wordt gekenmerkt door bellen achter het trommelvlies

• Myringitis wordt gekenmerkt door roodheid en vesikels, of bullae bij een normale stand van het trommelvlies

• Fluisterspraaktest wordt gebruikt om slechthorendheid vast te stellen

• De stemvorkproeven van Rinne en Weber worden gebruikt om de aard van het gehoorverlies vast te stellen

• De proef van Weber houdt in dat de stemvork met de voet midden op de schedel geplaatst wordt en hiermee kan geleidingsdoofheid (perifere uitval) en perceptiedoofheid (centrale uitval) worden vastgesteld

• De proef van Rinne houdt in dat de stemvork met de voet tegen het mastoid of vlak voor het oor wordt gehouden en hiermee kan geleidingsdoofheid en perceptiedoofheid aangetoond worden

Aanvullend onderzoek bij slechthorendheid

• Screeningaudiometrie houdt in dat de ernst van het gehoorverlies bepaald kan worden aan de hand van een audiogram

• Tympanometrie wordt verricht bij een vermoeden op otitis media, waarbij de weerstand van het trommelvlies bepaald wordt

• Ander aanvullend onderzoek dat uitgevoerd kan worden door de KNO-arts is subjectieve audiometrie, zoals een audiogram, spraakaudiogram en spraak- en taalonderzoek

• Objectieve audiometrie kan ook uitgevoerd wordne en bestaat uit otoakoestische emissie (OAE), brainstem electric response audiometry (BERA), elektrocochleografisch onderzoek (ECoG)

• Pijn, zwelling, blaasjes of zweertjes, verandering van aspect in de mondholte, tanden, tong en lippen

• Herkennen van hinderlijke en behandelbare afwijkingen en vroege opsporing van maligniteiten

• De puntprevalentie van mondklachten is 10-65% bij volwassenen en 4% bij kinderen

• De incidentie van mondklachten is 15,5 per 1000 per jaar

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van mondklachten

• Torus palatinus is een ontwikkelingsstoornis die wordt gekenmerkt door een asymptomatische knobbel in de mediaanlijn van het harde gehemelte en is onschuldig

• Candidose/spruw is een infectie, waarbij witte, roomachtige plekjes met een gaasje makkelijk van het slijmvlies kan worden afgeveegd.

• Candidose/spruw kan ook gekenmerkt worden door een vurig, rood aspect van de tongrug en het gehemelte en een branderig gevoel van het slijmvlies

• Primaire herpes simplex wordt via speeksel overgedragen en komt vaak bij kinderen voor en wordt gekenmerkt door blaasjes en zweertjes in de mond

• Secundaire herpes simplex wordt via reactivatie van het virus actief en predisponerende factoren zijn weerstandsvermindering en zonlicht

• Gingivitis is een ontsteking van het tandvlees als gevolg van tandplaque en wordt gekenmerkt door zwelling, roodheid en snel bloeden bij aanraken.

• Paradontitis is een afbraak van tandkas als gevolg van gingivitis

• Dentogeen abces is verworven door cariës die zorgt voor een onstekingsreactie in het alveolaire bot rond de wortelpunt

• Een uitgeslagen tand moet binnen een uur behandeld worden door de kaakchirurg

• Een slijmvliesverwonding moet worden gehecht wanneer er sprake is van een persisterende bloeding

• Een bijtfibroom is een benigne tumor die ontstaat als gevolg van mechanische irritatie

• Leukoplakie is een premaligne afwijking van het mondslijmvlies en komt veel bij rokers voor

• Plaveiselcelcarcinoom kan worden veroorzaakt door roken en alcoholgebruik en voorkeursplaatsen zijn de lip, tongranden en slijmvlies

• Aften zijn pijnlijke, solitaire of mutipele, recidiverende ulceraties van het mondslijmvlies

• Lichen planus kan reticulair zijn met witgrijze lijntjes op het slijmvlies, maar ook erosief

• Syndrom van Sjögren bestaat uit droge ogen (xeroftalmie), droge mond (xerostomie) en bestaande andere auto-immuunziekte

• Cysten kunnen ontstaan als gevolg van kleine uitvoergangen van de speekselklieren

Voorgeschiedenis van mondklachten

• Recidief, zoals herpes en aften

• Opflakkering van een chronische aandoeningl, zoals syndroom van Sjögren en lichen planus

• Complicatie van een al bekende predispositie, zoals cariës en uitgeslagen tand

Anamnese bij mondklachten

• Aard van de klacht

• Pijn

• Zwelling

• Tijdsverloop

• Invloeden

Alarmsignalen bij mondklachten

• Ulcus langer dan drie weken

• Vast aanvoelende zwelling langer dan drie weken

• Geïnduceerd ulcus

Lichamelijk onderzoek bij mondklachten

• Inspectie met goede lichtbron en spatel

• Palpatie met handschoenen en een gaasje

Aanvullend onderzoek bij mondklachten

• KOH 10%-preparaat om spruw aan te tonen

• Röntgendiagnostiek om kaakabces aan te tonen

• Biopsie en histologisch onderzoek bij een vermoeden op een (pre)maligne aandoening

• De neus speelt een rol bij het wegfilteren van micropartikels en het opwarmen van de ingeademde lucht

• Wanneer de neus verstopt is, wordt dit gekenmerkt door het gevoel van onvoldoende luchtstroom door de neus.

• Alleen wanneer er regelmatig recidiven voorkomen, of ernstige hinder wordt ervaren gaan mensen naar de huisarts met dit probleem

• Het is een subjectieve klacht

• De prevalentie is 100 per 1000 per jaar

• De contactreden is 2 tot 15 per 1000 patiënten per jaar, waarvan de meeste 0 tot 4 jaar oud zijn

• De incidcentie is 91 per 1000 per jaar

• De prevalentie is 93

• Bacteriele verwekkers van rinosinusitis zijn streptococcus pneumoniae, H. influenzae, Moraxella catarrhalis, of staphylococcus aureus

• De virale verwekkers van rinosinusitis zijn rinovirus, coronavirus, of para-influenzavirus

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van neusverstopping

• De weerstand in de neus wordt bepaald door slijmvlieszwelling, houding, emoties en vochtigheid

• De mucusproductie neemt toe en de ciliaire functie af als gevolg van een virale infectie

• Oedeemvorming vindt plaats als gevolg van infiltratie van de submucosa

• Acute neusverstopping is het gevolg van acute rinitis, of rinosinusitis

• Acute viral rinitis duurt 3 tot 7 dagen en heeft een incubatietijd van 1 tot 3 dagen

• Sinusitis komt alleen in combinatie voor met rinitis

• Corpus alienum bij kinderen kan ook zorgen voor een acute neusverstopping

• Chronische of recidiverende verstopping is het gevolg van allergische rinitis, hyperreactieve rinitis, anatomische afwijkingen, neuspoliepen, medicamenteuze rinitis, acetylsalicyluzuur, atrofische rinitis en maligne nasofaryngeale tumoren

• Allergische rinitis is een IgE-gemedieerde allergie voor inhalatieallergenen, waarbij histamine vrijkomt en zorgt voor oedeemvorming

• Hyperreactieve rinitis wordt veroorzaakt door aspecifieke niet-immunologische prikkels (parfum, rook)

• Neuspoliepen worden gekenmerkt door een gesteelde uitzakking van ontstoken slijmvlies en is een grijsbleke bol met glad en weinig gevasculariseerd oppervlak

Anamnese bij neusverstoppingen

• Zijde van de neus

• Pijnklachten van de bijholten (rinosinusitis)

• Bloederige afscheiding (locus van Kiesselbach, tumor)

• Verkoudheid in familie (virale bovenste luchtweginfectie)

• Wanneer de klachten optreden (allergische rinitis)

• Koorts (virale rinitis, rinosinusitis)

• Gebruik van neusdruppels

Alarmsignalen bij neusverstoppingen

• Chronisch gebruik van neusdruppels

• Eenzijdige verstopping met foetide afscheiding bij kinderen (corpus alienum)

• Persisterende eenzijdige bloederige afscheiding (tumor)

Lichamelijk onderzoek bij neusverstoppingen

• Doorgankelijkheid: neus op laten halen

• Inspectie neusgaten

• Beoordeel kleur en zwelling van het slijmvlies en secreet

• Aanwezigheid van poliepen, tumoren, of corpus alienum

• Postnasal drip aanwezigheid (virale infectie)

Aanvullend onderzoek bij neusverstoppingen

• Allergieonderzoek: Phadiatop (inhalatieallergenen), RAST-test (huisstofmijt, kat, hond)

• Sneltest op influenza-A en RS-virus

• CRP (>40 bacterieel, <20 niet-bacterieel) , BSE, viruskweken

• Rinomanometrie: doorgankelijkheid van de neus

• CT-scan

• MRI

• Lokale irritatie of cosmetische hinder van het ooglid

• Infecties, vormafwijkingen, lokale zwellingen

• De incidentie is 8 per 1000 per jaar

• De incidentie van blefaritis is 2,6-3,6 per 1000 per jaar en neemt toe met de leeftijd

• De incidentie van hordeolum is 2,9-3,8 per 1000 per jaar

• De incidentie van chalazion is 1-1,4 per 1000 per jaar

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van ooglidklachten

• Het buitenblad van het ooglid wordt gevormd door de wimpers (cilia), bindweefsel, huid, dwarsgestreepte spieren, m. orbicularis oculi, m. levator palpebrae

• Het binnenblad van het ooglid wordt gevormd door de tarsus, bindvlies (conjunctiva), gladde spier, m. tarsalis, stugge bindweefselplaat met de klieren van Meibom

• M. levator palpebrae opent de oogleden

• M. orbicularis sluit de oogleden

• M. tarsalis bepaalt tonus van het bovenlid

• De oogleden beschermen, reinigen en bevochtigen de cornea

• De klieren van Meibom voorkomen overloop met traanvocht door de ooglidrand in te vetten

• Kalkinfarcten kunnen ontstaan in de klieren van Meibom en steken uit in de conjunctiva tarsi

• Het septum zorgt voor begrenzing van de orbita, terughouden van het vetweefsel en ligt achter de m. orbicularis oculi

• Blefaritis is een chronische ontsteking van de ooglidranden, waarbij jeuk, irritatie, roodheid, zwelling en schilfering centraal staan

• Blefaritis squamosa wordt gekenmerkt door droge of vette schilfering als gevolg van talgklierdisfunctie en kan veroorzaakt worden door frequent wrijven, stof en cosmetica

• Blefaritis ulcerosa wordt gekenmerkt door schilfering, ulcera en abcessen en wordt veroorzaakt door staphylococcus aureus

• Hordeolum is een strontje dat een acute, lokale, abcederende infectie in het ooglid vormt en zorgt voor zwelling met een pijnlijk, zwaar en irriterend gevoel en wordt veroorzaakt door staphylococcus aureus

• Het hordeolum externum is oppervlakkig en gaat uit van de klier van Zeis

• Het hordeolum internum is diep en gaat uit van de klier van Meibom

• Het chalazion is een gerstkorrel of hagelkorrel en wordt een niet-pijnlijk knobbeltje in het ooglid gevormd en wordt veroorzaakt door retentie van talg als gevolg van een bacteriële ontsteking

• Cellulitis wordt veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie, sinusitis, huidtrauma of insectenbeet als gevolg van H. influenzae, stafylokokken en streptokokken vooral bij kinderen

• Ectropion is een gevolg van functieverlies van de m. orbicularis oculi en bindweefsel, waardoor het onderste ooglid naar buiten hangt als gevolg van parese van de n. facialis

• Entropion is een kanteling van het onderooglid zichtbaar als gevolg van langdurige prikkeling van de conjunctiva.

• Huidoverschot

• Ptosis is een hangend ooglid als gevolg van dysplasie van de m. levator palpabrae, of n. oculomotorius als gevolg van tumor, ontsteking, of trauma

• Syndroom van Horner wordt gekenmerkt door ptosis, miosis, eenzijdige anhidrose van het gelaat en schijnbare enophthalmus

• Bell-parese wordt gekenmerkt door idiopathische, acute parese van de n. facialis als gevolg van de ziekte van Lyme, sarcoïdose, Guillain Barré, tumor en Ramsay Hunt syndroom

• Blefarospasme wordt gekenmerkt door een focale dystonie met een onwillekeurige sluiting van het ooglid als gevolg van spasmen van de m. orbicularis oculi, of falen van contractie van m. levator palpebrae

• Floppy eyelid syndroom (FES) wordt gekenmerkt door tranende ogen, plakken, of wazig zien van het aangedane oog met name ’s ochtends

Anamnese bij ooglidafwijkingen

• Langdurige irritatie of jeuk: blefaritis

• Pijnlijke, kortdurende aandoening: hordeolum

• Pijnloos knobbeltje dat toeneemt in de tijd: chalazion

• Irritatie en overmatige tranenvloed: entropion, ectropion

• Ptosis: infecties in de voorgeschiedenis, trauma’s, of het syndroom van Horner

Lichamelijk onderzoek bij ooglidafwijkingen

• Rode ondergrond, schilfering tussen de wimpers: blefaritis

• Rood gezwollen ooglid: hordeolum

• Vaste, ronde zwelling: chalazion

• Afhangend ooglid, opgetrokken wenkbrauw: ptosis

• Ooglid dat naar buiten hangt: ectropion

• Ooglid dat naar binnen hangt: entropion

Aanvullend onderzoek

• Kweek bij blefaritis

• Verwijzing naar specialist bij een verworven ptosis

• Oorpijn is vaak geassocieerd met ontsteking in het middenoor

• Gerefereerde oorpijn is pijn die buiten het oor ligt

• De incidentie van oorpijn is 4,2 per 1000 per jaar

• De prevalentie van oorpijn is 5,5 per 1000

• Volwassenen met oorpijn hebben klachten als pijn, keelpijn, uitvloed uit het oor en een verminderd gehoor als gevolg van otitis media acuta

• Ontsteking van het middenoor komt voornamelijk bij jonge kinderen voor

• Middenoorontsteking komt met name voor in het voorjaar en de winter

• Alarmsignalen bij zuigelingen zijn vaak hoge koorts, niet te stillen pijn en heftig algemeen ziek zijn

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van oorpijn

• Acute otitis media wordt veroorzaakt door een infectie van het middenoor met een acuut begin, koorts, oorpijn, een loopoor en soms een bomberend trommelvlies

• Een predisponerende factor voor acute otitis media is een ventilatie-drainagestoornis van de tuba auditiva met een bovenste luchweginfectie, waardoor oedeem ontstaat, een verminderde trilhaalbeweging en een prikkeling van de n. trigeminus waardoor pijn ontstaat

• Een rood bomberend trommelvlies is het gevolg van een toename van de ontsteking en er kan temperatuurverhoging ontstaan

• Chronische ontsteking kan ontstaan doordat de H. influenzae in het middenoor aanwezig blijft, of water van buiten naar het middenoor komt, waardoor het trommelvlies naar binnen gaat groeien en een deel van de huidcellen ophoopt (cholesteatoom)

• Chronische otitis media duurt langer dan drie weken, is pijnloos, geeft gehoorverlies en een loopoor

• Otitis media met effusie wordt gekenmerkt door vloeistof achter een gesloten trommelvlies zonder tekenen van een acute infectie

• Myringitis is een ontsteking die zich tot het trommelvlies beperkt, waardoor het trommelvlies rood is en bullae ontstaan als gevolg van een virus

• Lawaaitrauma kan mechanisch zijn bij een kortdurende zeer hoge geluidsdruk, of functioneel bij een te hoog continu geluidsvolume

• Druktrauma, of barotrauma wordt gekenmerkt door plotselinge drukverhoging en hevige pijn

• Otitis externa wordt gekenmerkt door ontsteking van de huid van de gehoorgang met uitzondering van de gehoorschelp als gevolg van verstoring van het plaatselijke milieu in de gehoorgang

• Natte otitis externa wordt gekenmerkt door exsudaatvorming

• Droge otitis externa wordt gekenmerkt door schilfering, of eczeem

• Furunkel is een steenpuist die uitgaat van een haarzakje en veroorzaakt wordt door een Staphyoloccus Aureus en zorgt voor pijn als gevolg van oedeemvorming

• Corpus alienum kan in de gehoorgang terecht komen waardoor irritatie van de uitwendige gehoorgang ontstaat, maar ook zwelling, pijn, ontstekingsverschijnselen en soms pusuitvloed

• Perichondritis kan door infectie of trauma optreden en wordt gekenmerkt door heftige pijn, zwelling en roodheid en soms necrose (bloemkooloor)

• Herpes zoster wordt veroorzaakt door het zostervaricellavirus en kan voorkomen in de gehoorgang of de oorschelp

• Caries kan zorgen voor tandplaque en kan via de open wortelkanalen in het bloed terecht komen

• Kaakproblemen kunnen zorgen voor compressie van de n. auriculotemporalis, waardoor de buis van Eustachius geirriteerd raakt

Voorgeschiedenis bij oorpijn

• Otitis media acuta: wanneer kinderen jonger zijn dan twee jaar en een recidief van otitis media hebben binnen 12 maanden, syndroom van Down, gecomprommiteerd immuunsysteem, palatoschisis

• Otitis media externa: nauwe gehoorgang, eczeem psoriasis, manipulatie

• Maligniteit: Aziatische afkomst, familie, alcohol, roken, heesheid, slikproblemen, gewichtsverlies

Anamnese bij oorpijn

• Otitis media acuta: koorts, slecht drinken, purulente rinitis, bovenste luchtweginfectie

• Otitis externa: oorpijn, jeuk, uitvloed, gehoorverlies

• Trauma

• Eerder klachten

Lichamelijk onderzoek bij oorpijn

• Inspectie oorschelp: vorm, kleur, stand, drukplekken, wondjes, zwelling, drukpijn, pijn bij trachus naar mediaal of craniaal

• Inspectie gehoorgang: pijn bij tractie, littekens, schilfering, roodheid, pus, zwelling, blaasjes, erosies, trauma, cerumen,

• Inspectie trommelvlies: vorm, kleur, stand, perforaties, bloed, vocht, lichtreflex, luchtbellen, kalk

Aanvullend onderzoek bij oorpijn

• Stemvorkproeven: afname van luchtgeleiding duidt op sterker horen van stemvork in aangedane oor

• Kweek: recidiverende ontstekingen

• Orthopantomogram: kaakproblematiek

• Otoscoppie: 3D-beeld van gehoorgang en trommelvlies

• Stemklachten worden gekenmerkt door een afwijkende klank van het stemgeluid, heesheid, schor, of dysfonie

• Afonie wordt gekenmerkt door het niet meer aanwezig zijn van klank

• 7 per 1000 patiënten per jaar consulteren de huisarts

• De incidentie van larynxcarcinoom is 5 per 100.000

• Heesheid is vaak het gevolg van virale laryngitis

• Reinke-oedeem komt vaak voor bij vrouwen die roken tussen de 40 en 60 jaar

• Larynxcarcinoom komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van stemklachten

• Stemgeluid ontstaat wanneer in de larynx de stembanden adduceren als gevolg van de uitademing

• De frequentie van de trilling bepaalt de hoogte van het stemgeluid

• De ademdruk zorgt voor de wisselwerking tussen supra- en subglottische druk

• Stemklachten zonder organische afwijking: een uit evenwicht geraakt gebruik van de stem, waarbij de natuurlijke beheersing over de stem kwijtgeraakt is

• Organische oorzaken van stemklachten: stoornis in beweeglijkheid en/of trillingspatroon, waardoor de stembanden niet symmetrisch kunnen trillen

• Slijmvliesafwijkingen van de larynx, waar stembanden onderdeel van zijn: acute laryngitis, chronische laryngitis, gastro-oesofagale reflux met gastrofaryngeale reflux, Reinke-oedeem (lage stem bij rokers), als gevolg van intubatie, of als gevolg van medicatie

• Afwijkingen van de stembanden: stembandnoduli, stembandpoliep, stembandcyste, contactulcus of granuloom, juveniel larynxpapilloom (HPV-infectie), granulomen

• Larynxcarcinoom: heesheid, keelpijn, gerefereerde oorpijn, slikklachten

• Verminderde beweeglijkheid van de stembanden: parese van de n. recurrens en/of n. laryngeus superior als gevolg van een bronchus-, pancoast-, of oesofaguscarcinoom

Anamnese bij stemklachten

• Bovenste luchtweginfectie: koorts, hoesten, keelpijn, rinitis, rinosinusitis

• Verkeerd stemgebruik: leerkrachten, zangers

• Larynxcarcinoom: langer dan drie weken, roken, keelpijn die uitstraalt naar het oor

Alarmsignalen bij stemklachten

• Iemand ouder dan 35 jaar

• Combinatie met slikklachten, hemoptöe, of pijn uitstralend naar het oor

• Langer dan drie weken bestaande klacht

Lichamelijk onderzoek bij stemklachten

• Inspectie van mond-keelholte

• Palpatie lymfeklieren

Aanvullend onderzoek bij stemklachten

• Indirecte laryngoscopie: vorm, bewegingsafwijking

• Directe laryngoscopie: symmetrie, hyperkinesie, hypokinesie, slikstoornis

• Laryngostroboscopie: trillingspatroon, glottissluiting

• Proefbehandeling met protonpompremmer: reflux

• CT, MRI: stadiëring van tumor

• Biopsie: typering van de afwijking

• Mensen met een verstandelijke handicap hebben en ouderen hebben grotere kans op een verslechterde visus

• Geleidelijke visusdaling wordt gekenmerkt door vermindering van de gezichtsscherpte van 1 of beide ogen in de loop van de jaren

• De prevalentie van maculadegeneratie is 3,8 per 1000

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van geleidelijke visusdaling

• Lichtstralen passeren de cornea (hoornvlies), voorste oogkamer, lens, corpus vitreum en retina

• Het brandpunt moet precies op de fovea centralis van de macula (gele vlek) vallen om een scherp beeld te krijgen

• De retina bevat staafjes (perifeer) en kegeltjes (centraal, kleuren)

• In het chiasma opticum worden de vezels gekruist

• Beschadiging voor de kruising in het chiasma leidt tot uitval van 1 oog, een laesie verderop tot hemianopsie of quadrant anopsie

• In de eerste levensjaren (0-4 jaar) is men hypermetroop

• Hypermetropie ontstaat als gevolg van een te korte oogas en het beeld komt achter het netvlies samen

• Myopie ontstaat als gevolg van een te lange oogas en het beeld komt voor het netvlies samen

• Amblyopie wordt gekenmerkt door visusdaling van 1 oog die niet te corrigeren is

• Astigmatisme zorgt voor een corneakromming die niet gelijk is in het horizontale en verticale vlak, waardoor meerdere brandpunten en dus dubbelbeelden ontstaan

• Presbyopie ontstaan na het 45e levensjaar en is het gevolg van een verminderd accomoderend vermogen van de lens

• Cataract wordt veroorzaakt door een troebele lens als gevolg van degeneratie van de schors en kern zonder pijn

• Refractieafwijkingen ontstaan als gevolg van afwijkingen van de lengte van de oogas

• Beschadigingen en ontstekingen van de cornea zorgt voor pijn

• Keratoconus is een vervorming van het hoornvlies als gevolg van verdunning van het centrum en zorgt voor pijnloze vermindering van de visus en is geleidelijk progressief

• Nauwehoekglaucoom ontstaat als gevolg van verhoogde oogboldruk met pijn en roodheid, maar geen verminderde visus (acuut), of geleidelijk gezichtsverlies (chronisch)

• Uveïtis is ontsteking van de iris, corpus ciliare en choroidea als gevolg van ontsteking, trauma, of auto-immuunziekte met pijn en kan vastgesteld worden met de spleetlamp en fundoscopie

• Retinopathie ontstaat als gevolg van diabetes

• Droge maculadegeneratie: geleidelijk minder zien, nabeelden, centraal scotoom, drusen tijdens fundoscopie

• Natte maculadegeneratie: snel gezichtsverlies, vervorming van beelden, angiogenese tijdens fundoscopie en behandeld worden met lasercoagulatie

• Retinitis pigmentosa wordt gekenmerkt door pigmentophopingen en vernauwing van retinavaten als gevolg van een erfelijke afwijking

• Ontstekingen van de choroidea kunnen leiden tot uveïtis

• Melanoom

• Opticusatrofie kan zorgen voor chronisch glaucoom en is een gevolg van verhoogde oogboldruk met bleekheid van de papil tijdens fundoscopie, afferent pupildefect

• Cerebrale aandoeningen, zoals geleidingsstoornissen in de optische baan van de hersenen kan gezichtsvelduitval optreden als gevolg van een tumor van de hypofyse of voorste schedelgroeve, of opticusglioom, of compressie van het chiasma

Voorgeschiedenis van geleidelijke visusdaling

• Sterke myopie

• Diabetes: retinopathie, cataract, glaucoom

• Syndroom van Down: keratoconus, congenitaal cataract, strabisme, ernstige myopie

• Negroïde ras: glaucoom

Anamnese bij geleidelijke visusdaling

Wat ziet u minder scherp of wazig?

Zijn er veranderingen in het beeld dat men ziet?

Wordt de visus beïnvloed door omstandigheden?

Is er sprake van dubbelzien?

Is er een afwijking in het gezichtsveld?

Is de mate van slechtziendheid wisselend?

Gebruikt u medicatie?

Lichamelijk onderzoek bij geleidelijke visusdaling

• Inspectie van het uitwendige oog

• Fundusreflexen

• Gezichtsveldonderzoek met de methode van Donders: netvliesloslating, hemianopsie, glaucoom, retinitis pigmentosa

Aanvullend onderzoek bij geleidelijke visusdaling

• Visusbepaling door refractioneren

• Stenopeïsche opening: verbetering van visus wijst op een refractie-afwijking of mediatroebeling (cataract)

• Amslerkaartje: maculadegeneratie

• Oogdrukmeting: glaucoom

• Spleetlamp

• Indirecte fundoscopie

• Uitgebreid gezichtsveldonderzoek: glaucoom, retinitis pigmentosa, retinopathie

• Hoesten wordt gekenmerkt door prikkeling van de slijmvliezen die zorgen voor een plotselinge uitstoting van lucht en gaat gepaard met een schurend geluid

• De hoestreflex is noodzakelijk om de luchtwegen schoon te houden

• Acute hoest is een hoest die niet langer dan drie weken aanhoudt

• Chronische hoest is een hoest die langer dan acht weken aanhoudt

• Subacute hoest is een hoest die langer dan drie weken maar korter dan acht weken aanhoudt

• Een acute hoest gaat vaak vanzelf over, maar een chronische hoest kan een pathologische oorzaak hebben

• Hoesten wordt vaak gezien als een hinderlijk verschijnsel en soms gaat het gepaard met angst om te stikken en in de chronische vorm slapeloosheid, spierpijn, heesheid en incontinentie voor urine

• De incidentie van hoesten is 119 per 1000 per jaar

• Hoesten gaat vaak gepaard met keelpijn, dyspneu, een verstopte neus, of koorts

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van hoesten

• Hoesten zorgt ervoor dat bacteriën, virussen en toxische stoffen buiten het lichaam blijven en dat wanneer er een overmaat aan slijm is, deze wordt uitgehoest

• De hoestreflex is een reactie op ontsteking van het slijmvlies (infectie, hyperreactiviteit), mechanische beschadiging (aspiratie), prikkeling (gassen, sigaretten, koude of warme lucht, oedeem)

• Hoestreceptoren zitten voornamelijk in de farynx, achterste deel van de trachea, carina, bifurcaties van de grote luchtwegen en kleine luchtwegen

• De efferente prikkel gaat via de n. phrenicus via de ademhalingsspieren naar de n. vagus en komt in de larynx terecht, waar de hoestreflex tot uiting komt

• Hoesten kan onderverdeeld worden in diep inhaleren, gevolgd door sluiten van de glottis en actief aanspannen van de thoracale en abdominale spieren en vervolgens opent de glottis plotseling, waardoor de opgesloten lucht explosief ontsnapt

• Een ontstekingsreactie zorgt voor adherentie aan de mucosa van de luchtwegen en afvoer van het slijm via het tapis roulant

• Een ontstekingsreactie kan ook zorgen voor zwelling van het epitheel

• Bovenste luchtweginfecties kunnen zorgen voor een postnasal drip en daardoor de hoestreceptoren prikkelen

• Acute bronchitis wordt meestal veroorzaakt door een virus en wordt vaak purulent sputum opgehoest

• Acute bronchitis wordt gekenmerkt door vaker dan normaal hoesten, opgeven van purulent slijm en rhonchi of crepitaties die hoorbaar zijn tijdens auscultatie

• Virale verwekkers van bronchiolitis zijn RS, rino, influenza, adeno, coxsackie en ECHO-virus

• Bronchiolitis wordt veroorzaakt door het RS-virus en komt met name bij kinderen voor met koorts, dyspneu en opgeven van sputum

• Pseudokroep, ook wel laryngitis subglottica genoemd, zorgt voor spasmen van het gladde spierweefsel die zorgen voor een inspiratoire stridor, kriebelhoest vooral ’s avonds en ’s nachts en blafhoest

• De incidentie van laryngitis subglottica is 2,3 per 1000 per jaar

• Kinkhoest wordt veroorzaakt door Bordetella pertussis, of Bordetella parapertussis en kenmerkt zich door een blafhoest

• Kinkhoest bestaat uit drie fasen; catarraal stadium, paroxismaal stadium, reconvalescentiestadium

• De incidentie van kinkhoest is 0,35 per 1000 per jaar

• Pneumonie kenmerkt zich door ontsteking van het longparenchym en wordt meestal veroorzaakt door de streptococcus pneumoniae

• Pneumonie wordt gekenmerkt door ziek zijn dat langer duurt dan zeven dagen met koorts, hoesten, eenzijdige auscultatoire afwijkingen en wordt gediagnosticeerd met een X-thorax

• Astma wordt gekenmerkt door benauwdheidsaanvallen en is een chronische eosinofiele ontsteking van de grote luchtwegen als gevolg van een allergische reactie op (a)specifieke prikkels met bronchiale hyperreactiviteit als gevolg

• COPD is een neutrofiele ontstekingsreactieve ziekte die gepaard gaat met uitwendige prikkels, zoals tabaksrook

• Er treedt overmatige slijmproductie op en verminderde elasticiteit van de luchtwegen bij COPD

• Gastro-oesofagale reflux wordt vooral bij jonge kinderen gezien als gevolg van prikkeling van de hoestreceptoren in het distale deel van de oesofagus door de maaginhoud

• Er wordt vaak een proefbehandeling met zuurremmers en een pH meting van 24 uur uitgevoerd om gastro-oesofagale reflux te diagnosticeren

• Longcarcinoom wordt gekenmerkt door een samenhang met roken

• Longfibrose is een interstitiële longafwijking waarbij medicatie of immunologische oorzaken zorgen voor afwijkingen en wordt vaak gekenmerkt door dyspneu (d’effort) en eindinspiratoire crepitaties

• ACE-remmers kunnen ook prikkelhoest veroorzaken

• Andere oorzaken van hoesten kunnen nog zijn, hartfalen, psychogeen, sigarettenrook, vluchtige irritantia en cystische fibrose

• Baby’s en kleine kinderen die hoesten hebben vaak gastro-oesofagale reflux, aspiratie van melk, aangeboren afwijking

• Schoolkinderen die hoesten hebben vaak kinkhoest, astma, of mycoplasmainfectie

• Ouderen hebben vaak COPD, longcarcinoom, decompensatio cordis, of interstitiële afwijkingen

Voorgeschiedenis van hoesten

• Ouders met atopie of astma

• Moeder die gerookt heeft tijdens zwangerschap

• Constitutioneel eczeem

• Aanwezigheid van immuundeficiëntie

Anamnese bij hoesten

Wat is de aard van het hoesten?

Hoe lang duurt het hoesten?

Wanneer is het hoesten ontstaan?

Zijn al eerdere klachten geweest?

Zijn er bijkomende klachten?

Is er contact geweest met TBC, besmette waterreservoirs, zieke vogels, of andere dieren?

Rookt u?

Alarmsignalen bij hoesten

• Tachypneu

• Hemoptoë

• Thoracale intrekkingen, gebruik van hulpademhalingsspieren

• Pijn die vastzit aan de ademhaling

• Traag herstel na exacerbatie COPD

• Cyanose en tachycardie

Lichamelijk onderzoek

• Algemene indruk

• Longonderzoek; inspectie

• Auscultatie; vesiculair (normaal), bronchiaal (infiltraat), verscherpt (vernauwing grote luchtwegen), verzwakt (afgesloten bronchus, astma-aanval, adipositas, emfyseem, pleuravocht, pneumothorax), verlengd exspirium (astma, COPD), rhonchi (bronchospasmen, taai slijm), crepitaties (pneumonie, hartfalen, longoedeem, interstitiële afwijkingen), pleurawrijven (pleuritis, empyeem, longembolie)

• Percussie

Aanvullend onderzoek bij hoesten

• Thoraxfoto

• Echografie

• Bloedonderzoek: infectie

• Longfunctieonderzoek: astma, COPD

• Aantonen van een verwekker

• Bronchoscopie: anatomische afwijkingen, corpus alienum

• CT-onderzoek: recidiverende infecties

Dyspneu

• Kortademigheid is een subjectieve sensatie dat een onaangename gewaarwording van de ademhaling met zich meebrengt

• Dyspneu kan gepresenteerd worden tijdens inspanning, rust, houdingsafhankelijjk, chronisch, of zeer acuut

• Patiënten klagen vaak over benauwdheid, druk op de borst, kort van adem, of kort

• 27 per 1000 patiënten hebben last van dyspneu

• Wanneer iemand jonger is dan 15, heeft de klacht vaak te maken met (bovenste) luchtweginfecties

• Wanneer iemand ouder is dan 65, heeft de klacht vaak te maken met hartfalen of COPD

• Er kan een bewuste en onaangename waarneming gedaan worden van de kortademigheid als gevolg van een toename in het koolzuurgehalte in het bloed na inspanning die disproportioneel is

• Mensen zoeken naar hulp met kortademigheid wanneer er een afname van de kwaliteit van leven plaatsvindt, of aanwezigheid van luchtwegklachten

• Alarmsignalen in combinatie met kortademigheid zijn cyanose, niet kunnen spreken, gebruik van hulpademhalingsspieren en bewustzijnsverlies

• Kortademigheid kan ingedeeld worden in graad 0 (geen kortademigheid) tot en met graad 5 (kortademig tijdens aan- en uitkleden en verlaten van het huis)

Differentiaaldiagnose en pathofysiologie

• Voor een adequate in- en uitstroom van O2 en CO2 is een goede luchtdoorstroming (ventilatie) van de longen nodig

• De alveoli zorgen ervoor dat O2 aan hemoglobine gebonden wordt en CO2 uit het bloed via de longen uitgeademd wordt

• Het hart zorgt ervoor dat zuurstof naar de organen wordt vervoerd

• Receptoren in de bloedbaan en hersenen zorgen voor een adequate balans tussen zuurstof en koolstofdioxide en een verandering van ademfrequentie, of hartminuutvolume kan veroorzaakt worden door deze receptoren indien nodig

• Een stoornis in de ventilatie kan veroorzaakt worden door een obstructieve of restrictieve longaandoening

• Een obstructieve longaandoening (astma, COPD) wordt gekenmerkt door toegenomen luchtwegweerstand, stroomsnelheid en volumeverandering

• Astma is een obstructieve longaandoening die wordt gekenmerkt door een toename van luchtwegweerstand in de expiratiefase

• Een restrictieve longaandoening (atelectase, pneumonie, corpus alienum, pneumothorax) wordt gekenmerkt door een verstopping van de long als gevolg van een mucusplug bij COPD en pneumonie, wegvallen van functie van de long als gevolg van een pneumothorax

• Bij een restrictieve longaandoening neemt het maximale totale longvolume af

• Een obstructie van de hogere luchtwegen wordt gekenmerkt door een inspiratoir optredende stridor bij laryngitis subglottica, of pseudokroep, epiglottitis, of obstructie door een insectenbeet

• Een stoornis in de circulatie kan zorgen voor pompfalen, anemie, of obstructie door een embolie

• Oorzaken van een falende pompfunctie zijn coronaire aandoeningen, kleplijden en hypertensie, waardoor inadequate aan- en afvoer van zuurstof en koolstofdioxide plaatsvindt

• Een falende pompfunctie gaat vaak gepaard met inspanningsgerelateerde klachten

• Langdurig tekortschieten van de pompfunctie van het hart kan zorgen voor een toegenomen hydrostatische druk met oedeem als gevolg

• Perifere oedemen zorgen voor een toename in pulmonale druk met longoedeem als gevolg van een slecht functionerende rechter harthelft

• Centrale oedemen zorgen voor oedeem in de long als gevolg van een slecht functionerende linker harthelft

• Als gevolg van een longembolie kan het bloed het hart niet bereiken en vindt er verminderde gaswisseling plaats

• Wanneer sprake is van anemie, is de uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide inadequaat als gevolg van een verminderde transportcapaciteit

• Een tumor, meningitis en psychotrope medicatie (benzodiazepine, morfine) kunnen zorgen voor een cerebrale doorbloedingsstoornis en als gevolg daarvan een verstoring van het ademcentrum en een afwijkend adempatroon

• Psychische problematiek kan zorgen voor een versnelling van de ademhaling (hyperventilatie), vooral de geforceerde expiratie

Voorgeschiedenis van dyspneu

• Een pulmonale oorzaak van dyspneu wordt vaak gekenmerkt door langdurig aanhoudend hoesten

• Wanneer atopie bekend is, wordt dit vaak gekoppeld aan astma

• Wanneer iemand langdurig is blootgesteld aan toxische gassen of inhaleerbare stoffen zoals tabak, wordt dit vaak gekoppeld aan COPD

• Hypertensie, een myocardinfarct in de voorgeschiedenis, angina pectoris, angioplastiek, bypassoperatie, atriumfibrilleren, kleplijden, perifeer lijden zijn risicofactoren voor cardiovasculaire problemen

Anamnese bij dyspneu

Wanneer ontstaat de dyspneu?

Geeft u sputum op?

Heeft u koorts?

Heeft u oedeem?

Heeft u pijn op de borst?

Heeft u last van rectaal of vaginaal bloedverlies?

Heeft u kramp in de handen, voeten?

Heeft u last van stijfheid in de vingers of tenen?

Heeft u tintelingen rond de mond?

Heeft u last van duizeigheid?

Alarmsignalen bij dyspneu

• Cyanose

• Ophoesten van bloed

• Intercostale intrekkingen

• Gebruik van hulpademhalingsspieren

• Afwezigheid van ademgeruis over een groot deel van de long

Lichamelijk onderzoek bij dyspneu

• Inspectie: cyanose, hulpademhalingsspieren die gebruikt worden, intercostale intrekkingen zijn alarmsignalen

• Auscultatie: tachycardie, crepitaties, derde harttoon, verhoogde CVD kunnen waargenomen worden met auscultatie

• Percussie kan weinig bijdragen aan de diagnostiek

• Gewicht en bloeddruk: in kaart brengen van risicofactoren

• Centraal veneuze druk: wanneer deze verhoogd is, duidt dit op overvulling

Aanvullend onderzoek bij dyspneu

• Spirometrie om astma of COPD te diagnosticeren

• Pulsoxymetrie om verzadiging te meten tijdens een exacerbatie van COPD, of hyperventilatie

• ECG om hartfalen, kleplijden, linker ventrikelhypertrofie, hypertrofische cardiomyopathie of pericardeffusie te bevestigen

• Laboratoriumonderzoek om anemie, hartfalen, COPD, longembolie op te sporen

• Röntgenonderzoek om hartfalen en longembolie te bevestigen

• Bloedgasanalyse om pH, O2, CO2, HCO3-, BE (basenexces) te meten

• Amenorroe wordt gezien als het niet optreden van periodiek menstrueel bloedverlies voor meer dan zes maanden bij fertiele vrouwen

• Primaire amenorroe wordt gekenmerkt door het uitblijven van de menarche op een leeftijd van 16 jaar of ouder

• Secundaire amenorroe wordt gekenmerkt door het uitblijven van de menstruatie

• Functionele amenorroe wordt gekenmerkt door een stoornis in de hormonale regulatie als gevolg van afwezigheid van organische oorzaken

• De incidentie van amenorroe is 3,6 per 1000 per jaar

• De prevalentie van amenorroe is 4,8 per 1000 per jaar

• Vrouwen maken zich zorgen over de menstruatie, vruchtbaarheid, vrouwelijkheid, ophoping van bloed in de baarmoeder, hormonen en gevaar voor tumoren wanneer de menstruatie uitblijft

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van oligomenorroe en amenorroe

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door stress, extreem sporten, gewichtsproblematiek, of anorexia nervosa zorgt dit voor problemen in de hypothalamus en het hoger centraal zenuwstelsel

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door prolactinomen, tumoren, hypofyse-uitval of beschadiging zorgt dit voor problemen in de hypofyse

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door prematuur ovarieel falen, of ovariumuitval zorgt dit voor problemen in de ovaria

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door verklevingen van het endometrium, hymen imperforatus, of aplasie van vagina en uterus zorgt dit voor problemen in de uterus en vagina

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door problemen van de hypothalamus of hypofyse kan het FSH verlaagd en hypo-oestrogeen zijn, wat hypogonadotroop wordt genoemd (WHO klasse 1)

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door disbalans van de hypofyse-ovariumas, of afwijkingen van de vagina of uterus is het FSH normaal en normo-oestrogeen wat normogonadotroop wordt genoemd (WHO klasse 2)

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door problemen van de ovaria, kan het FSH verhoogd en hypo-oestrogeen zijn, wat hypergonadotroop wordt genoemd (WHO klasse 3)

• Wanneer oligomenorroe of amenorroe wordt veroorzaakt door problemen van de hypothalamus of hypofyse, kan het zorgen voor hyperprolactinemie, hypo-, of normogonadotropie, hypo-oestrogeen, of normo-oestrogeen en wordt hyperprolactinemisch genoemd

• Primaire amenorroe kan veroorzaakt worden door chromosoomafwijkingen, zoals het syndroom van Turner, of congenitale afwijkingen, zoals hymen imperforatus, het syndroom van Mayer-Rokitansky-Küster, testiculaire feminisatie, adrenogenitaal syndroom en kallmann-syndroom

• Secundaire amenorroe kan veroorzaakt worden door fysiologische oorzaken, zoals anovulatoire cycli in de eerste jaren na de menarche en in de overgang, zwangerschap, lactatie en postmenopauze, maar ook door functionele oorzaken, zoals functionele amenorroe als gevolg van hormonale regulatiestoornissen of medicatie, chronische ziekten, hypothyreoïdie, of depotprogestagenen, maar ook door organische aandoeningen zoals tumoren van de hypothalamus, macroprolactinoom, microprolactinoom, tumoren in het hypofyse-hypothalamusgebied, hypofysebeschadiging, polycysteus ovariumsyndroom, prematuur ovarieel falen en het syndroom van Asherman

Voorgeschiedenis van oligomenorroe en amenorroe

• Partus of curettage

• Gynaecologische ingrepen

• Chronisch medicijngebruik, of chronische aandoeningen

• Chemo- of radiotherapie

• Familiair voorkomen van vroege menopauze en/of late puberteit

Anamnese bij oligomenorroe en amenorroe

Wanneer is de klacht ontstaan?

Is het primaire of secundaire amenorroe?

Is er een kans op zwangerschap?

Wordt borstvoeding gegeven?

Wordt anticonceptie gebruikt?

Is er sprake van gewichtsverandering, stress, of extreme sportbeoefening?

Is er sprake van galactorroe?

Is er sprake van fertiliteitsproblemen?

Zijn er bijkomende klachten, zoals misselijkheid, braken, hoofdpijn, neurologische verschijnselen?

Lichamelijk onderzoek bij oligomenorroe en amenorroe

• Algemene indruk

• Lengte en gewicht

• Bloeddruk

• Secundaire geslachtskenmerken

• Lichaamsbouw

• Huid en beharingspatroon

• Gezichtsveldonderzoek

• Speculumonderzoek en vaginaal toucher indien nodig

• Genitalia externa indien nodig

Aanvullend onderzoek bij oligomenorroe en amenorroe

• Zwangerschapstest

• Vaginale echoscopie

• Progesteronbelastingtest

• Bepaling van FSH, oestradiol, prolactine, TSH, bloedglucose, serumtestosteron, LH-spiegels

• Gezichtsveldonderzoek indien nodig

• MRI indien nodig

• Chromosoomonderzoek indien nodig

• Gericht hormonaal onderzoek

• Niet-acute bovenbuikklachten worden vaak veroorzaakt door ongerustheid of psychische klachten

• Niet-acute bovenbuikklachten gaan vaak gepaard met dyspepsie, peptisch ulcuslijden, gastro-oesofagale refluxziekte, maligniteit in de maag, lever, oesofagus, galblaas, of pancreas, coeliakie en ontregelde diabetes mellitus

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van niet-acute bovenbuikklachten

• Veroorzakers van niet-acute bovenbuikklachten zijn refluxziekte, dyspepsie, IBS, coeliakie, galstenen, chronische pancreatitis, hepatitis, maligniteit, angina pectoris, onderwandinfarct, pneumonie

Voorgeschiedenis van niet-acute bovenbuikklachten

• Peptisch ulcus met H. pylori-eradicatie

• Hiatus hernia

Alarmsignalen bij niet-acute bovenbuikklachten

• Ontkleurde ontlasting, hematemese, melena, dysfagie, icterus, onbedoeld gewichtsverlies, algehele malaise

Anamnese bij niet-acute bovenbuikklachten

Heeft u in het verleden last gehad van ulcus, of hiatus hernia?

Rookt u?

Heeft u hongerpijn, of pijn na de maaltijd?

Heeft u last van passage van het voedsel, of pijn tijdens het slikken?

Is er een H. pylori-test uitgevoerd?

Lichamelijk onderzoek bij niet-acute bovenbuikklachten

• Palpatie voor afwijkingen in de buik

Aanvullend onderzoek bij niet-acute bovenbuikklachten

• Laboratoriumdiagnostiek: Hb, BSE, leverfunctieparameters, amylase, H. pylori

• Ademtest voor aantoning van H. pylori

• Beeldvorming

• Endoscopie

• Proefbehandeling met zuurremmende medicatie

• Chronische buikpijn wordt gekenmerkt door buikpijn die langer dan drie maanden aanhoudt of recidiveert

• De reden om de arts te consulteren met de klacht chronische buikpijn is meestal ongerustheid

• Vrouwen hebben vaker last van chronische buikpijn dan mannen

• Kinderen hebben vaker last van episoden van chronische buikpijn dan volwassenen

Pathofysiologie en differentiaaldiagnose van chronische buikpijn

• Chronische ontstekingen van de darmen kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Genitalia interna van de vrouw kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Verklevingen na een ontsteking kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Psychologische en emotionele klachten kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Gastro-intestinale aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom, obstipatie, lactose-intolerantie, diverticulair lijden, coeliakie, chronisch inflammatoir darmlijden (IBD), infectieuze colitis, colorectaal carcinoom kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Vasculaire aandoeningen zoals angina abdominalis kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Urologische aandoeningen zoals een chronische UWI, of nierstenen of koraalstenen kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Gynaecologische aandoeningen zoals een endometriose, uterusmyomen, ovariumcysten, ovariumtumoren en PID kunnen zorgen voor chronische buikpijn

• Adhesies en buikwandpijn kunnen zorgen voor chronische buikpijn

Voorgeschiedenis van chronische buikpijn

• Vroegere ziekten, zoals nierstenen

• Buikoperaties

• Vergelijkbare klachten in de familie

Alarmsignalen bij chronische buikpijn

• Gewichtsverlies

• Recidiverend bloedverlies bij de feces

• Koortsepisoden

• Positieve familieanamnese voor colorectaal carcinoom

• Onverklaarde anemie

• Veranderd defecatiepatroon

Anamnese bij chronische buikpijn

Wat voor soort pijn is het?

Wanneer is de pijn begonnen?

Wanneer wordt de pijn erger?

Waar zit de pijn?

Heeft de pijn een relatie met voeding?

Heeft de pijn een relatie met de defecatie?

Heeft u urogenitale klachten?

Heeft u last van andere klachten?

Gebruikt u medicatie?

Wat denkt u zelf dat het is?

Lichamelijk onderzoek bij chronische buikpijn

• Algemene indruk

• Inspectie, auscultatie, palpatie, percussie

• Rectaal toucher

• Vaginaal toucher

Aanvullend onderzoek bij chronische buikpijn

• Bloedonderzoek: BSE, leukocytenaantal, Hb

• Fecesonderzoek op parasieten

• Urineonderzoek op infectieparameters

• SOA-test

• Echografie

• X-buikoverzicht voor stenen

• Rectosigmoïdoscopie in geval van rood bloedverlies

• Coloscopie indien nodig

• Waterstofademtest om lactose-intolerantie aan te tonen

• Vaginale echoscopie indien nodig

• Laparoscopie indien nodig

• CT-scan indien nodig

• MRI indien nodig

• Dyspareunie is pijn bij het vrijen

• Vrouwen hebben vaker last van dyspareunie dan mannen

• Oppervlakkige dyspareunie wordt gekenmerkt door pijn bij penetratie

• Diepe dyspareunie wordt gekenmerkt door pijn diep in de vagina of onderbuik

• Pijn lijdt vaak tot angst

• De incidentie van dyspareunie bij vrouwen is 3-4 per 1000 per jaar

• Dyspareunie komt vooral voor in de leeftijd van 15 tot 24 jaar