Waarom vinden mensen muziek leuk?

Onderzoek wijst uit dat voorkeur voor muziek een psychologische basis kent. Veel onderzoek op dit gebied wordt geleid door een theoretisch raamwerk dat stelt dat muziek mensen hun psychologische, biologische en sociale benodigdheden reflecteert en versterkt. Voor veel jongeren helpt muziek met zelf-ontdekking, zelf-regulatie en zelf-expressie.

Het is niet duidelijk of muziek door het gehele leven zo’n belangrijke rol speelt. Hier zijn slechts twee onderzoeken naar gedaan en deze tonen tegenstrijdige resultaten. Het ene onderzoek neemt aan dat muziek met de leeftijd minder belangrijk wordt, terwijl het andere onderzoek aantoont dat het met de leeftijd juist belangrijker wordt.

Er is wel veel onderzoek gedaan naar individuele verschillen in voorkeur voor muziek. Uit de resultaten van deze onderzoeken kunnen twee conclusies worden getrokken: (a) er is een latente structuur onderliggend aan muziek voorkeur en (b) voorkeuren zijn gelinkt aan meerdere psychologische karakteristieken. Individuele verschillen kunnen geconceptualiseerd kunnen worden in vijf dimensies; Labeled Mellow, Unprentious, Sophisticated, Intense en Comteporary (MUSIC). Elke dimensie bestaat uit meerdere muziekgenres die dezelfde muzikale en psychologische karakteristieken delen.

Voorkeur is daarnaast geassocieerd met persoonlijkheid, waarden en cognitieve vaardigheden. Ook wordt voorkeur beïnvloed door de sociale identiteiten die aan bepaalde muziekstijlen worden toegekend, zoals dat liefhebbers van heavy metal als agressief worden gezien. Zo blijkt het ook dat adolescenten naar bepaalde muziekstijlen luisteren om als populair te worden gezien door peers.

Over muziekvoorkeur over tijd is weinig onderzoek gedaan. Eén theorie zegt dat muziekvoorkeur in de vroege volwassenheid stabiliseert en vanaf dan niet meer verandert. Een alternatief perspectief is dat muziekvoorkeur wél verandert door de volwassenheid, omdat ook de persoonlijkheid blijft veranderen. Een verklaring voor het blijven veranderen van de persoonlijkheid is de impact van leeftijd-gerelateerde sociale rollen, zoals het huwelijk, familie en werk. Het is dus waarschijnlijk dat muziekvoorkeuren veranderen, afhangend van de sociale rollen en levensfases.

Lees meer in Music through the ages van Bonneville-Roussy, A., Rentfrow, P.J., Xu, M. K., & Potter, J. (2013)

Welke effecten heeft het luisteren naar muziek?

Muziek schijnt een significante invloed te hebben op verschillende factoren van de menselijke natuur, namelijk:

Biologische effecten

Muziek wordt evolutionair gezien als adaptief omdat het kan leiden tot betere partnerselectie, sociale cohesie, groepswerk, de perceptuele en motorische vaardigheden, conflict reductie, ontspanning, overdracht van culturele facetten en zelfregulatie. Tegenwoordig wordt gesteld dat muziek invloed heeft en beïnvloed wordt door onze biologische kenmerken. Muziek reguleert bijvoorbeeld neurotransmitters die genot (dopamine), stress (cortisol) en hechting (oxytocine) beïnvloeden.

Psychologische effecten

Muziek luisteren is een emotionele ervaring. De psychologie achter muziek helpt ons om emoties die door muziek worden opgewekt beter te begrijpen. Door muziek kunnen emotionele reacties op andere factoren worden beïnvloed. Muziek kan dus ook gebruikt worden bij emotieregulatie.

Sociale effecten

Bijna alle functies van muziek zijn sociale functies. Slaapliedjes bevorderen bijvoorbeeld de hechting en muziek bij sociale bijeenkomsten beïnvloedt de interpersoonlijke interacties. Muziek wordt daarom een sociaal smeermiddel genoemd. Muzieksmaak is een belangrijk matching criterium bij de kennismaking met nieuwe personen. Er bestaan immers stereotyperingen over de fans van bepaalde genres, wat personen kan verbinden of juist uit elkaar kan drijven.

Lees meer in The role of music in adolescent development van Miranda, D. (2013)

Waaruit bestaat de structuur van muziekvoorkeuren?

Muziek wordt om verschillende redenen geluisterd, zoals emotieregulatie en het uiten van de eigen identiteit. Deze redenen hangen af van de sociale setting waar een persoon zich in bevindt. Muziek wordt ook gebruikt om groepen te vormen en jezelf te distantiëren van andere groepen. Muziekvoorkeuren lijken stabiel te zijn, mensen kiezen hun muziek uit een beperkte database, die bepaald wordt door factoren als sociale status. Er is al uit eerder onderzoek gebleken dat alle muziekstijlen onder te brengen zijn in 4 categoriën, namelijk:

• Reflectief en complex – klassieke muziek, jazz, blues en folk

• Intens en rebels – rock, alternatieve muziek, heavy metal

• Upbeat en conventioneel – country, religieuze en pop muziek

• Energiek en ritmisch – rap, hiphop, soul, funk en electronische dance.

Onderzoeken in België, Nederland en Zweden bevestigden de mogelijkheid om muziek onder te brengen in verschillende meta-genres. Hier werden pop, rock, afro-amerikaans/urban, dance en elite/highbrow muziek gevonden. In sommige onderzoeken wordt dance of urban samengevoegd met pop.

Lees meer in Intergenerational continuity of music taste van Ter Bogt, T.F.M., Delsing, M.J.M.H., Van Zalk, M., & Meeus, W.H.J. (2011).