Vrijwilligerswerk in het buitenland doen en vacatures voor vrijwilligerswerk

Is een vrijwilligerswerkbaan in het buitenland een "mission for life"?

• Toen men in de jaren 50, 60 en 70 van de 20e eeuw naar ontwikkelingslanden afreisde, deed men dat vaak vanuit een persoonlijke of religieus geörienteerde levensmissie. De 'zendelingen', 'missionarissen', 'tropenreizigers' en 'veldwerkers' van weleer.
• Tegenwoordig zijn er nog steeds mensen die willen helpen aan groei van mensen en landen vanuit een levensdoel, maar zijn er veel meer motieven bijgekomen. Werken aan eigen competenties en vaardigheden, het avontuur, een afgebakende periode 'je zinnen verzetten' of gewoon, een paar weken of maanden je handen uit de mouwen steken.
• Waar men vroeger afscheid nam van alles 'thuis' en/of met het hele gezin voorgoed vertrok, vertrekt men nu meestal voor een afgebakende periode met behoud van werk en woning in Nederland.
• Natuurlijk delen beide 'groepen' een drang om te willen helpen, te willen bijdragen; een zeker idealisme.
• Die drang wordt ook gevoed vanuit de gedachte dat de wereld globaliseert: veel kennis is via allerlei bronnen voorhanden, het is sneller dan vroeger duidelijk waar hulp nodig is of gevraagd wordt en de ontwikkeling van de reissector heeft ervoor gezorgd dat mensen nu ook sneller en goedkoper terplaatse kunnen zijn om te helpen.

Wat kunnen motivaties zijn om vrijwilligerswerk in het buitenland te gaan doen?

• Het verbeteren van bestaande competenties en vaardigheden.
• Opdoen van nieuwe indrukken, ervaringen, 'het avontuur' ofwel nieuwe paden bewandelen, ontdekken van andere culturen en leefomgevingen.
• Een bijdrage leveren aan specifieke doelstellingen van een project, al dan niet in het verlengde van je bestaande competenties en vaardigheden.
• Het uitbreiden van je cv met internationale reis- en werkervaring, ontwikkelen van internationale en interculturele competenties.
• "Iets goeds willen doen" voor een ander, solidariteit, eigen behoefte van voldoening.
• Het 'helpen van een ander' als bijzonder onderdeel maken van een reis die je al gepland hebt, een tussenjaar dat je hebt, een sabbatical dat je inplant.
• De behoefte aan 'even wat anders': weg van de waan van alledag, van de drukte, van de dag-indeling met agenda's, schema's en takenlijsten: soms is het bijna een vlucht uit de hectiek in Nederland.
• Het gevoel van vrijheid: zeker als je nog nooit zonder je ouders op pad bent geweest, of nog nooit alleen hebt gereisd, kan de keuze voor een vrijwilligersjob in het buitenland bijdragen aan het zelfstandig worden, zelf keuzes leren maken, jezelf ontwikkelen en op jezelf aangewezen zijn.

"De ideale vrijwilliger", die bestaat uiteraard niet. Toch zijn er bepaalde persoonskenmerken of competenties te benoemen die fijn zijn als je ze hebt als je vrijwilligerswerk in het buitenland wil gaan doen:

Een positieve houding hebben

• Met positieve energie en een actieve basishouding voeg je direct waarde toe aan een projectteam dat veelal druk is met de dagelijkse gang van zaken.
• De manier waarop je omgaat met bijvoorbeeld tegenslag, met eventuele inefficiëntie, met een negatieve houding van andere vrijwilligers is erg belangrijk: laat je je meetrekken in negativiteit, of blijf je objectief en opbouwend?

Een onderzoekende en open blik hebben

• Zorg voor een goede inhoudelijke voorbereiding voor vertrek op je bestemming, je project, projectthematiek, zelfinzicht.
• Zeker in het begin zullen zaken anders gaan dan je gewend bent!
• Wellicht zou je zelf zaken heel anders aanpakken, maar als je er met een open houding ingaat en niet direct 'alles wil veranderen' blijf je respectvol ten opzichte van de manier waarop het project is georganiseerd en de dagelijkse staf hun werk doet.
• Zeker in de eerste tijd in je project is het belangrijk met name goed te observeren en goed te kijken waar jij een positieve bijdrage kunt leveren.
• De zaken die je zelf anders zou doen laat je even voor wat het is; vaak gebeuren die dingen in een context die je niet direct doorhebt als je ergens begint of zijn er factoren die ervoor zorgen dat dingen (nog) niet anders georganiseerd zijn.

Flexibel zijn

• De dagelijkse gang van zaken in vrijwilligersprojecten kan soms hectisch zijn.
• Flexibel blijven en vooral 'doen wat nodig is' voegt de meeste waarde toe aan een project.
• Jezelf presenteren als iemand die 'iets wil aanpakken', júist als de omstandigheden opeens veranderen, is erg prettig zeker binnen projecten die weinig middelen en mankracht hebben.
• Natuurlijk mag je ook kenbaar maken waar je eigen sterktes liggen en welk werk je het liefste zou willen doen (of juist wat je nog zou willen leren), maar blijf flexibel.

Pro-actief zijn (maar wel met mate)

• Als je al wat langer werkzaam in een project bent, dan ontstaat meestal vanzelf ruimte om mee te denken met zaken die ook beter of anders georganiseerd kunnen worden.
• Belangrijk daarbij is te denken in kleine stapjes; ook al heb je wellicht een 'groots idee' om dingen 'helemaal anders te gaan doen': vaak is daar de tijd niet voor of zijn er beperkte middelen om zo'n groot idee uit te gaan voeren.
• Denk bij iedere verandering eerst na (vraag het na bij ervarener vrijwilligers) over 'waarom het nog niet gedaan is', 'of het wellicht al eens eerder geprobeerd is', of het 'haalbaar zou kunnen zijn' en 'wie de verandering kan voortzetten als jijzelf weer weg bent'.
• Probeer altijd opvolgers voor jezelf te vinden; niets zo fijn voor een vrijwilligersorganisatie om een (of meerdere) nieuwe vrijwilliger(s) klaar te hebben staan als jij en/of anderen stoppen met het vrijwilligerswerk. Werf actief mee in je eigen achterban of via (online) kanalen.

Open communiceren

• Wees zeker in het begin terughoudend in het uiten van frustraties, zaken waar je tegenaan loopt, maar wacht anderzijds ook niet te lang; niets zo frustrerend voor een vrijwilligersorganisatie dan een vrijwilliger die aan het eind van de projectdeelname opeens uit het niets met een berg kritiek komt.
• Vraag altijd rond en/of na bij meer ervaren vrijwilligers of de projectstaff zelf als je twijfels hebt over bepaalde zaken in het project.
• Maak gebruik van de juiste structuren om je eventuele twijfels, frustraties, verbeterpunten of (opbouwende) kritiek te uiten; dat kan een vrijwilligerscoördinator zijn, een ideeën-bus, een feedback formulier, een tussentijds interview.
• Laat zien dat je over de voors en tegens hebt nagedacht en dat je snapt dat er soms externe factoren zijn waarom zaken gaan zoals ze gaan.
• Benoem altijd zowel de zaken die goed gaan als de zaken die (nog) beter kunnen.

Extra aandachtspunten:

• Zorg dat je aanwezig en actief bent. Zet je smartphone uit, pak werkzaamheden proactief op en laat zien dat je beschikbaar bent.
• Stel jezelf doelen: die helpen je om tot resultaat te komen en je voortgang te monitoren; denk wel in kleine stapjes.
• Zoek naar tegenstellingen in je project: dit is vaak een goede manier om meerdere kanten van één 'iets' te leren ontdekken.
• Stel jezelf bescheiden op: niets zo erg als een vrijwilliger die zichzelf grandioos overschat.
• Vraag om hulp en laat je helpen.
• Let goed op je eigen gezondheid en veiligheid.
• Doe onderzoek: leer over de achtergronden van je project, de geschiedenis van je locatie en project, de stapsgewijze ontwikkelingen.
• Ontspan regelmatig.
• Sta open voor feedback.
• Doe mee, participeer: wees onderdeel van je project en doe mee als je ergens voor wordt uitgenodigd.

Wat kan internationaal vrijwilligerswerk je opleveren?

• Je krijgt meer inzicht in jezelf als persoon omdat je in allerlei nieuwe situaties terecht komt.
• Je hebt de mogelijkheid om je competenties en vaardigheden op een specifiek terrein te verbeteren.
• Het keuzeproces en de ervaring ter plaatse geeft je meer inzicht in welke 'levensdoelen' voor jou belangrijk zijn.
• Het samenwerken met andere vrijwilligers van over de hele wereld, het werken met de mensen bij het project en bijvoorbeeld ook het gastgezin waar je verblijft, geeft je meestal veel meer mensenkennis.
• Je ontwikkelt een breder perspectief, bv. meer inzicht in mensen die het minder hebben getroffen, meer inzicht in mensen die leven in andere situaties dan jijzelf.
• Je versterkt je interculturele inzicht.
• Je verkrijgt inzicht in de manier(en) waarop stichtingen en NGO's worden gerund.
• Je leert van de vrijwilligerservaring in het intercultureel samenwerken.
• De meeste vrijwilligers komen terug met meer inzicht in de vervolgstappen die je op persoonlijk of carrièrevlak wilt zetten.
• Het vrijwilligerswerk geeft een 'goed gevoel' om maatschappelijk te hebben bijgedragen, hoe klein of groot die bijdrage ook is geweest
• Je krijgt over het algemeem beter inzicht in het belang dat wordt gewerkt vanuit projectbehoeftes, dat projecteigenaarschap ('ownership') vooral lokaal in plaats van internationaal moet zijn.
• De meeste vrijwilligers hebben na een internationale ervaring beter inzicht in het belang van ontwikkelingssamenwerking.

Niets is zo belangrijk dan hoe je zélf communiceert over je project, over de resultaten van je werkzaamheden, over de achtergronden van je project en doelgroepen in je project, over je eigen ontwikkeling. 

• Lees en verdiep je in de gedragsregels die je vanuit je vrijwilligerswerkorganisatie krijgt aangereikt, voordat je afreist.
• Lopen zaken anders dan je had verwacht, stel jezelf dan ook eens de vraag of je verwachtingen wel klopten.
• Zorg voor eerlijke en realistische beeldvorming door te beschrijven welke vragen je uit je omgeving vooraf kreeg over je vertrek, benoem vooroordelen en beschrijf hoe het in werkelijkheid was. Wees eerlijk over wat je zelf hebt kunnen bijdragen en wat je hebt geleerd.
• Beperk je verslagen niet tot dag-tot-dag beschrijvingen van wat je doet en meemaakt, maar beschrijf ook waarom je bewust hebt gekozen voor dit project en deze projectorganisatie of zoom eens in op de achterliggende thematiek die speelt rondom jouw project.
• Beperk je verwachtingen vooraf in het aantal updates en verslagen die je kan schrijven tijdens de duur van het project.
• Denk bewust na over wat je deelt op social media over je project en de directe doelgroepen van je project. Vermijd zelf ook onbedoeld verkeerde beeldvorming: respecteer privacy van je projectdoelgroep en collega's (denk na over de foto's die je maakt!), laat zien wat je leert én wat je bijdraagt, plaats je deelname in een groter perspectief van steeds terugkerende vrijwilligers, voorkom termen als "die schattige kinderen...", "afscheid was zwaar voor mijn projectkindjes", "...", "..."
• Wees je bewust van de woorden die je kiest: termen als "derde wereld", "het (arme) zuiden", "ontwikkelingsland" e.d. hebben een lading in zich die niet altijd meer klopt, of júist niet meer klopt. Veel landen die we 'ontwikkelingsland' noemen zijn dat allang niet meer, niet álle landen in 'het zuiden' zijn arm, niet het héle land is arm maar een regio of een stad of een dorp of een wijk, etc. Vermijd clichés: bestempel je projectdoelgroep niet in termen als 'zielig', 'arm' en 'hulpeloos'...
• Help mee bij het realiseren van opvolging door te ondersteunen bij de werving van nieuwe vrijwilligers en je kennis over te dragen.
• Blijf bijdragen aan een succesvol project, ook na terugkeer in Nederland. Dat kan bijvoorbeeld door sponsoring, door bestuurswerk voor de stichting in Nederland, door promotiewerkzaamheden zodat er weer nieuwe vrijwilligers bekend raken met de projecten.
• Zie je dingen die beter kunnen, benoem dan ook wat je ziet dat goed gaat en geef opbouwende tips en feedback.
• Beschrijf eens de dilemma's die in je project spelen of waar je projectmedewerkers of projectleiders mee te maken hebben; laat zien dat je 'boven' de waan van alledag uit kunt stijgen.
• Praat niet niet met name 'over' je project en de doelgroepen in je project maar praat mét hen, laat ze zelf aan het woord.
• Blog of vlog over de resultaten die in je project worden geboekt, over wat er in de loop der tijd (jaren) allemaal is gerealiseerd: laat zien dat je je hebt verdiept in de ontwikkeling van je project.
• Zoom eens in op wat je project in de toekomst nog (meer) wil bereiken en hoe mensen op locatie, maar ook mensen in je eigen omgeving, daar aan kunnen bijdragen: inhoudelijk, met extra middelen, etc.

Waarom betalen voor vrijwilligerswerk?

• Niet iedereen realiseert zich altijd dat er in het algemeen een bijdrage wordt gevraagd voor vrijwilligerswerk, de lokale kost en inwoning of de begeleiding.
• Als vrijwilliger ga je naar een bepaald land of kies je voor een bepaalde organisatie omdat je de mensen daar wilt ondersteunen.
• Lokale organisaties of projecten hebben vaak moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Ze hebben al genoeg problemen om hun eigen medewerkers of om het project te voorzien van de benodigde zaken.
• Ze hebben vaak helemaal geen middelen om vrijwilligers op te vangen, te vervoeren en te onderhouden.
• Ze zijn blij dat er vrijwilligers komen, maar hechten vaak meer waarde aan vaste medewerkers. Daar hebben ze vaak ook meer aan, omdat vrijwilligers komen en weer gaan.
• Met je bijdrage ondersteun je het project, zodat ze bijvoorbeeld extra bedden voor een opvanghuis kunnen kopen, lesmaterialen kunnen aanschaffen of simpelweg de energiefactuur.
• Bij organisaties die geen bijdrage vragen, is de kans groter dat er een oneerlijke concurrentie ontstaat. Je neemt ten slotte de plaats in van een lokale werknemer. Indien het betaald vrijwilligerswerk is, heb je vaak een lokale begeleider die betaald wordt. Hiermee wordt de oneerlijke concurrentie weer gecompenseerd.

Betalen voor kost en inwoning?

• Als je in een gastgezin terecht komt, hebben die veel meer kosten dan normaal, zoals extra water, gas en elektriciteit en drie maaltijden per dag. Veel gastgezinnen kunnen dit simpelweg niet aan zonder een bijdrage.
• Als het project een slaapplaats over heeft, geven ze die liever aan een vaste lokale medewerker of aan bijvoorbeeld een extra kind dat kan worden opgevangen.
• Als je bij een gastgezin verblijft, ondersteun je ook weer een lokaal gezin dat dan net weer wat meer inkomsten binnen krijgt.
• Ondanks de vergoeding die je betaalt, ben je te gast bij een familie en is je gastfamilie niet 'in dienst' van jou.

Wat moet je in gedachte houden wanneer je een keuze maakt om wel of niet dagelijkse bijdrage te betalen voor vrijwilligerswerk in het buitenland?

• Heb je voldoende middelen? Kies dan een betrouwbaar project of organisatie die in het verleden bewezen heeft oog te hebben voor de lange termijn.
• Ga bij je zelf na of je wat meer geld wilt uitgeven aan kwaliteit of dat je kiest voor een voordelige optie die een wat mindere kwaliteit of duurzaamheid biedt.
• Heb je geen geld? Ga dan bij een organisatie aan de slag die weinig kosten vraagt maar die wel de instelling heeft om duurzaam te zijn.
• Je betaalt vaak een bijdrage zodat een project kan blijven bestaan. Een project of organisatie is vaak afhankelijk van sponsors en heeft soms moeite om rond te komen. Soms is er een minimale sponsorbijdrage naast de directe kosten voor je kost en inwoning, dit bedrag kan je via crowdfunding onder familie en vrienden bij elkaar brengen om de kosten voor jezelf te beperken.
• Je gaat vrijwilligerswerk doen om iets bij te dragen aan een project en een land, je kiest voor een bepaald project omdat het jou aantrekt of omdat je dat project graag zou willen ondersteunen. Het zou dan jammer zijn als de organisatie van dat project al zijn financiën besteedt aan jouw onderkomen. Het zou helemaal jammer zijn als het project het financieel niet meer kan opbrengen om door te gaan door bijvoorbeeld te weinig subsidies. Vandaar dat een organisatie een projectbijdrage verwacht van vrijwilligers. Hierdoor help je in het voortbestaan van het project.
• Denk er dus goed over na of je wel of niet wilt betalen voor vrijwilligerswerk.
• Ben je erg zelfstandig en wil je het zelf regelen, dan is een bemiddelingsorganisatie misschien niet de beste keuze.
• Houd er rekening mee dat vrijwilligerswerk met dieren vaak duurder is.