Reizen met kinderen: wat is het, hoe doe je het, waar en met wie?

• wanneer er meerdere Nederlandstalige gezinnen in de buurt wonen die een voorkeur hebben voor een Nederlandse school ter plekke, dan kan het ook een optie zijn om zelf een Nederlandse school op te richten. Je stimuleert daarmee een goede aansluiting op het Nederlands onderwijs bij terugkeer; versterking van de (culturele) identiteit van kinderen; het makkelijker leren van een vreemde taal, door een goede beheersing van de moedertaal; en de mogelijkheid om in de toekomst te studeren of werken in Nederland.
• bij het opzetten van een Nederlandse school in het buitenland komt veel kijken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan wet- en regelgeving, oprichten van een rechtspersoon, vinden van een locatie, leerkrachten aantrekken, lesmateriaal aanschaffen, leerlingen werven en financiën.
• je kunt, afhankelijk van de situatie, kiezen voor enkele uren per week NTC (Nederlandse Taal & Cultuur) onderwijs of een volledig Nederlands curriculum. Belangrijke factoren zijn het potentiële aantal Nederlandstalige leerlingen, de aanwezigheid van andere (internationale) scholen in de omgeving en (de kwaliteit van) het lokale onderwijs.
• samenwerking met een reeds aanwezige (internationale) school geeft je de voordelen van gedeelde huisvesting, afstemming met de dagschoolleerkrachten over het lesaanbod, integratie van de Nederlandse les met het reguliere lesprogramma en bestuurlijke samenwerking.
• een veel gehanteerde minimumdrempel bij het starten van een nieuwe school is een aantal van tien leerlingen. Je start met het oprichten van een initiatiefgroep die een behoefteonderzoek doet, het huidige onderwijsaanbod in kaart brengt, onderzoek doet naar de best passende rechtsvorm, interesse peilt onder ouders om zich in te zetten als bestuurslid of schoolvrijwilliger, aanwezigheid van passende leerkrachten inventariseert en netwerkrelaties opbouwt met bedrijfsleven, overheid, diplomatieke vertegenwoordiging en eventueel aanwezige ngo's.
• aansluiting bij de internationaal ervaren onderwijsstichting NOB geeft je onder andere toegang tot advies en ondersteuning op organisatorisch, bestuurlijk en onderwijskundig gebied; pensioenopbouw voor leerkrachten, WA schoolverzekering, toegang tot bijscholingsdagen in Nederland. Tevens valt je school dan onder het toezicht van de Nederlandse Inspectie voor het Onderwijs. Zo weten ouders dat het onderwijs voldoet aan de Nederlandse kwaliteitseisen, wat de instroming van hun kinderen ten goede komt als zij terugkeren naar Nederland.

Er zijn diverse organisaties die online lessen aanbieden in de Nederlandse taal, of zelfs een volledig lesprogramma basis- of voortgezet onderwijs aanbieden.

• deze lessen vinden plaats naast de lokale of internationale school, omdat daar het vak Nederlands vaak niet of niet periodiek wordt aangeboden.
• het is ook mogelijk om de lessen-op-afstand als vervanging van onderwijs op de lokale of internationale school te benutten, bijvoorbeeld omdat naar verwachting de kwaliteit van het onderwijs ter plaatse een terugkeer in het onderwijssysteem in Nederland gaat bemoeilijken, of omdat je (kind) niet op een vaste locatie woont.
• de studiebelasting voor het vak Nederlands wisselt per aanbieder en lesniveau, maar is gemiddeld zo'n 3 uur per week.
• aan andere vakken zal je kind gemiddeld zo'n 2.5 uur per vak per week besteden, voor vakken als Wiskunde staat gemiddeld 4 uur per week.
• een volledig lespakket staat voor een studiebelasting van 25 tot 30 uur per week.

Welke aandachtspunten zijn er als je een keuze wilt maken uit het (online) aanbod?

• zijn er mogelijkheden om kennis te maken met de aanbieder, worden er voorlichtingsdagen georganiseerd, kun je online kennismaken, vinden er kennismakingsgesprekken plaats en zo ja hoe?
• welke lessen worden aangeboden? Alleen les in het vak Nederlands, of (ook) basisonderwijs en voortgezet onderwijs?
• welke vakken worden daarin aangeboden? Een volledig onderwijspakket, of een selectie van vakken?
• lopen de aangeboden vakken synchroon met het reguliere onderwijs in Nederland?
• op welke niveaus worden de lessen aangeboden? Denk bij voortgezet onderwijs bijvoorbeeld aan mogelijkheden op zowel vmbo, havo en vwo niveau.
• welke informatie wordt verstrekt omtrent gebruikte leerlijnen, kerndoelen en referentieniveaus? In hoeverre sluiten die aan bij het huidige reguliere onderwijs in Nederland?
• worden er tijdsindicaties aangegeven bij de verschillende vakken (verwachte tijdsbesteding per week)?
• is het voor je kind mogelijk om losse vakken te volgen? Bijvoorbeeld wanneer de onderwijskwaliteit ter plaatse laag is, je kind meer uitdaging nodig heeft of je je kind wil voorbereiden op een terugkeer naar Nederland.
• wat zijn de kosten voor de diverse lesprogramma's?
• op welk moment kan je kind instromen? Op bepaalde vaste momenten, of bijvoorbeeld op een moment dat zelf wordt gekozen?
• welke voorwaarden worden gesteld aan studietempo? Zijn er vaste voortgangsmomenten, of is de planning van de lessen deels zelf in te delen?
• wordt er aandacht besteed aan verschillende leerstijlen van kinderen, bijvoorbeeld door het aanbieden van zowel fysiek als online lesmateriaal, verschillende lesvormen en toetsmethoden?
• is het onderwijs dat wordt geboden volledig afhankelijk van een stabiel werkende internetverbinding, of kunnen er ook lessen worden verzorgd als internet (tijdelijk) ontbreekt?
• wat zijn de mogelijkheden om (tussentijds) contact op te nemen met docenten, en op welke manieren kan contact worden gelegd?
• wordt gewerkt met docenten met een onderwijsbevoegdheid?
• op welke manier worden opdrachten en toetsen gemaakt en hoe wordt er feedback gegeven door de docent?
• op welke manier word je door de aanbieder gestimuleerd om als ouder betrokken te blijven bij het onderwijs van je kind? Zijn er bijvoorbeeld handleidingen voor begeleidende ouders beschikbaar? Wat wordt van jou verwacht als coachende ouder?
• op welke manier wordt de voortgang van je kind gemonitoord? Werkt de aanbieder bijvoorbeeld met een leerlingsvolgsysteem, hoe ziet dat er uit en kun je daar als ouder toegang toe krijgen?
• wordt er door de aanbieder ondersteunend lesmateriaal verstrekt? Denk aan rekenblokjes, schriften, techniekmateriaal.
• welke andere faciliteiten biedt de aanbieder, bijvoorbeeld hulp bij studievertraging, niveautesten, advies bij vervolgschoolkeuzes, ondersteuning bij vertrek?
• wordt er ook ondersteuning geboden als je kind niet op een vaste locatie woont, maar van locatie wisselt (bijvoorbeeld omdat jullie een lange reis, wereldreis, maken)?
• wanneer je kind meerdere vakken volgt, is er dan een docent of mentor beschikbaar die je kind vakoverstijgend volgt?
• wordt er extra ondersteuning geboden in een examenjaar, bijvoorbeeld door een examen coordinator?

Wat doen sommige ouders als de leerplichtambtenaar geen toestemming wil geven om met een kind, of met kinderen, lang op reis te gaan, of een paar maanden tot een jaar buitenland te verblijven:

1- De ouder niet, maar het kind wél uitschrijven uit Nederland

• ben je (of is je partner) niet van plan je uit te schrijven uit de Basisregistratie Personen (BRP), dan kun je overwegen je kind wel uit te schrijven.
• dit is geen oplossing voor gezinnen die met leerplichtige kinderen op wereldreis willen, het kan namelijk alleen als je een (tijdelijk) adres hebt in het buitenland (bijvoorbeeld bij familie of vrienden) en je het kind daar tijdelijk laat wonen.
• via deze methode neem je risico's; in de huidige regelgeving staat dat het kind (qua in/uitschrijving) in principe de ouder volgt ("afgeleide woonplaats"). Dat levert een probleem op als een van beide ouders (of beiden) zich niet uitschrijft.

2- Het hele gezin alsnog uitschrijven uit Nederland

• dit is niet altijd een optie (als je bijvoorbeeld korter dan 8 maanden weg gaat); wel of niet uitschrijven is aan wetten en regels gebonden. 
• bij uitschrijving kunnen er door de gemeente aanvullende vragen worden gesteld omtrent het doel van het verblijf in het buitenland, zeker als men het vermoeden heeft dat de reden van uitschrijving het omzeilen van de leerplichtwet is.

3- Het kind op de school in Nederland ingeschreven houden

• een school mag zelf maximaal 10 dagen extra verlof geven. 
• ga je langer naar het buitenland dan is de school in overtreding en loop je ook als ouder het risico bij controle alsnog een boete en proces-verbaal te krijgen.
• ook de school kan worden aangesproken door de onderwijsinspectie.
• soms proberen ouders in afstemming met de school zichzelf als "onderwijsassistent" van de school op te voeren ('flexischoling').
• volgens de wet moeten kinderen dan ook fysiek aanwezig zijn op de school in Nederland en daar onderwijs volgen.
• de leerplichtambtenaar maakt de uiteindelijke beslissing (als er niet sowieso een plicht tot uitschrijven was).

4- Het kind voor een korte periode (<8 maanden) inschrijven op een buitenlandse school

(wanneer je op een vaste locatie in het buitenland verblijft)

• je kind heeft dan waarschijnlijk wel een stevige taalachterstand ten opzichte van klasgenootjes, aangenomen dat het kind de taal van dat land niet voldoende beheerst.
• het voor een zo'n korte periode overschakelen naar een ander systeem kost een kind heel veel energie en leidt vaak tot een forse achterstand vanwege de taalkloof en aansluitingsproblemen.
• een combinatie van lokaal onderwijs en onderwijs-op-afstand werkt dan vaak beter.
• soms is het mogelijk om kinderen alleen mee te laten doen met algemene vakken zoals gymnastiek en tekenen.
• kinderen in het middelbare onderwijs kunnen soms op school zelfstandig werken.

5- Een creatieve regeling treffen met een school in het buitenland

• de meeste scholen in het buitenland krijgen, net als in Nederland, een vergoeding vanuit de overheid voor kinderen die ingeschreven staan in de gemeente van de school en zich hebben ingeschreven bij de school.
• ben je op reis dan schrijf je je kind normaliter niet in een buitenlandse gemeente in. Wil je je kind toch aanmelden bij een school, dan ontvangt de school dus geen subsidie voor jouw kind.
• sommige scholen zijn bereid om tegen een vergoeding toch een bewijs van inschrijving af te geven. Hou er alsnog rekening mee dat het schoolhoofd door de leerplichtambtenaar tijdens of achteraf óók gevraagd kan worden een verklaring af te geven dat het kind de school daadwerkelijk fysiek en met voldoende regelmaat heeft bezocht.

Heeft je kind nog geen of nauwelijks kennis van de Nederlandse taal, bijvoorbeeld omdat hij of zij in het buitenland is geborenof omdat je kind op jonge leeftijd als is meeverhuisd dan wordt het een grote uitdaging om deze kennis zelf aan je kind over te brengen. Toch kan het wenselijk zijn om de kennis van het Nederlands op te bouwen, bijvoorbeeld omdat:

• er in je gezin (ook) Nederlands wordt gesproken
• je het contact met familie in Nederland wilt stimuleren
• omdat je kind straks in Nederland een studie wil gaan volgen
• je het gewoon fijn vindt dat je kind jouw moederstaal spreekt
• je gezin straks weer terugkeert naar Nederland

Er zijn gespecialiseerde organisaties die lessen op afstand verzorgen in Nederlands als tweede taal, ofwel NT2 onderwijs. Waar onder andere op te letten?

• wat is de minimum- en maximumleeftijd waarop onderwijs wordt aangeboden (veelal vanaf 6, tot 18 jaar)
• wat zijn de doorstroommogelijkheden naar reguliere lessen Nederlands na afronding van het NT2 onderwijs
• welke begeleiding wordt geboden bij het volgen van de lessen en het maken van opdrachten: is er bv. Skype ondersteuning mogelijk, of studeert je kind zelfstandig?
• welke flexibiliteit is er in het inplannen van lessen waar een docent begeleidt
• wat wordt er van de ouders verwacht aan begeleiding bij de lessen van het kind
• welke verdeling is er in de lessen tussen spreken en schrijven
• zijn er meerdere lesniveaus mogelijk, afhankelijk van de capaciteiten van je kind
• wat is de tijdsinvestering voor je kind en jezelf: gedurende welke periode worden er lessen gevolgd, wat is de uurbesteding per week
• wat is de financiële investering, is er reductie mogelijk als meerdere kinderen tegelijk lessen volgen, kan betaling gespreid worden
• welk materiaal wordt er gebruikt en is dit volledig digitaal of wordt het aanvuld met fysiek materiaal (bv. een lesboek)
• worden er garanties geboden, en zo ja welke, als de kennis van je kind achterblijft tijdens het volgen van de lessen

Natuurlijk kun je, naast de Nederlande taal, je kinderen stimuleren om feeling te houden met de Nederlandse cultuur en Nederlandse gewoontes:

• stimuleer je kinderen om regelmatig (online) Nederlandse tv te kijken (denk bv. ook aan het jeugdjournaal), radio te luisteren
• lees je kinderen voor uit traditionele Nederlandse kinderboeken
• zing met je kinderen regelmatig typisch Nederlandse kinderliedjes
• humor werkt altijd goed; vertel af en toe Nederlandse moppen of geef je kind een Nederlands moppenboek cadeau
• besteed in het gezin aandacht aan Nederlandse tradities rondom Sinterklaas, Kerst, Koningsdag etc.
• neem met je kinderen deel aan activiteiten van de Nederlandse vereniging

De keuze voor Nederlandse les, via de Wereldschool, was gemakkelijk, want voor onze kinderen was het belangrijk dat de Nederlandse les op het niveau van een gewone middelbare school in Nederland zou zijn. Ze doen een internationaal eindexamen (Cambridge), maar zullen daarnaast een aantekening Nederlands moeten halen om toegelaten te worden tot de meeste opleidingen in Nederland. Voor onze jongens is het soms niet gemakkelijk om voldoende tijd en aandacht te besteden aan de Nederlandse les, in combinatie met hun reguliere school en huiswerk. Maar wat ons opvalt is dat ze allebei, als ze eenmaal gefocust bezig zijn met de Nederlandse les, het maken van de opdrachten ontzettend leuk vinden.

Ghana emigrantengezin

Het blijven aanbieden van lessen in de Nederlandse taal bevordert de duurzame connectie van je kind met Nederland en de aansluiting op het Nederlands onderwijs en de Nederlandse arbeidsmarkt als je gezin -of je kind zelf- (later) terugkeert naar Nederland.

• maak eerst de afweging op je je kind wilt/kunt plaatsen op een Nederlandse school, op een Internationale school met Nederlands onderwijs of dat je bv. je kind kunt aanmelden voor lange-afstands-onderwijs (zie ook de Advieswijzer Organisaties bij Lang verblijf in het buitenland).
• veel internationale scholen geven aan dat het voor de verdere ontwikkeling van het kind belangrijk is om de moedertaal goed te beheersen, als basis voor het leren van andere talen (vele geven daartoe dan ook de gelegenheid tijdens schooltijd).

Ga je zelf (Nederlandse) les geven aan je kinderen let dan op de volgende aandachtspunten:

• maak je kinderen bij de start van het lesgeven op een stimulerende manier duidelijk dat deze Nederlandse lessen erbij horen; zonder les geen tijd voor 'leuke dingen'. Stel indien nodig een beloningssysteem in om ze bij aanvang te stimuleren.
• afhankelijk van leeftijd(en): overweeg een op-maat-oplossing-per-kind. Het ene kind kan je thuis wekelijks lesgeven, het andere kind wellicht in blokken in de schoolvakanties; of wellicht kun je wel op zijn of haar eigen school privé lesgeven in een verloren uur in het lesrooster.
• wordt je kind in het buitenland geboren en vind je het belangrijk dat hij of zij Nederlands leert, start dan direct met het communiceren van Nederlandse woordjes en hou de verschillende talen goed uit elkaar (voorkom gemixte zinnen).
• stimuleer dat je kinderen onderling ook regelmatig Nederlands praten.
• nodig regelmatig Nederlands sprekende kinderen thuis uit.
• start bij voorkeur met het leren lezen en schrijven in de Nederlandse taal 1 jaar eerder of 1 jaar later dan de start van je kind op de plaatselijke (dag)school; ervaring leert dat het tegelijkertijd starten te verwarrend is voor de meeste kinderen.
• gebruik Nederlandse media (dvd's, voorlees-cd's, Uitzending gemist-apps etc.) zodat je kinderen "spelenderwijs" Nederlands meekrijgen. Ze vaak naar dezelfde dvd laten kijken helpt om de daarin gebruikte taal te laten beklijven.
• voorleesmomenten zijn ideale gelegenheden om op een positieve manier te werken aan begrip van het Nederlands.
• af en toe kiezen voor een vakantie in Nederland vergroot de Nederlandse taal- en cultuur vaardigheden van je kind.
• geef veel aandacht aan dictees, lidwoorden, sterke en zwakke werkwoorden, zelf schrijven van (korte) verhaaltjes, gezegdes & uitdrukkingen. Zaken als "tekstanalyse" kost relatief veel tijd en voegt niet veel toe; op de meeste reguliere scholen komt dit al aan bod.
• maak een duidelijke lesplek, werk met een lesrooster en start de lessen met bijvoorbeeld het luiden van een bel.

Los van dat het een eis was van de leerplichtambtenaar in Nederland: het is écht onzettend leuk om zelf les te geven en je kinderen zo te zien groeien. In één-op-één situaties pikken ze ook ontzettend snel wat op. Verder lijkt het lesgeven wel wat op opvoeden: je moet structuur bieden, consequent zijn, liefde geven en dingen uitleggen. Als we klaar waren, konden we wat leuks gaan doen. Waren ze op school geweest, dan hadden ze nog tot 3 uur moeten blijven zitten.

[Moeder die met haar gezin op een lange reis per woonschip vertrok]

Meer lezen?

• JoHo.org: Leerplicht en thuisonderwijs bij lang verblijf in buitenland of emigratie 
• JoHo expatverzekering.nl: Uitschrijven stopt leerplicht, maar ook de zorgverzekering 